ਹੰਸਾਨਾਦਮ ਰਗਮ

ਹੰਸਾਨਾਦਮ (ਉਚਾਰਨ ਹਮਸਾਨਦਮ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ (ਔਡਵ ਰਾਗਮ) ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "5" ਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਉਤਪੰਨ ਪੈਮਾਨੇ (ਜਨਯ ਰਾਗਮ) ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) 60 ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ ਨੀਤੀਮਤੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।^[1]

ਹੰਸਾਨਾਦਮ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਅਤੇ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਡਵ ਰਾਗਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੋਵਾਂ ਸਕੇਲਾਂ ਵਿੱਚ 5 ਨੋਟ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋਃ

• ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਮ2 ਪ ਨੀ3 ਸੰ [a]
• ਆਵਰੋਹਣ :ਸੰ ਨੀ3 ਪ ਮ2 ਰੇ2 ਸ [b]

ਇਹ ਸਕੇਲ ਸ਼ਡਜਮ, ਚਤੁਰੂਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੀਃ

• ਚਡ਼੍ਹਦਾ ਸਕੇਲਃ ਸ ਰੇ2 ਮ2 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [c]
• ਉਤਰਦਾ ਸਕੇਲਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ3 ਨੀ3 ਪ ਮ2 ਰੇ2 ਸ [d]

ਉਪਰੋਕਤ ਵਿੱਚ, ਵਰਤਮਾਨ ਵਰਤੋਂ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ 6 ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਡਵ ਸਕੇਲ) ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕਰਾ ਪ੍ਰਯੋਗ (ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਤਰੂਤੀ ਧੈਵਤਮ ਨੂੰ ਸਕੇਲ ਵਿੱਚ ਜੋਡ਼ਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹੰਸਾਨਾਦਮ ਦੇ ਨੋਟ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਦੋ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਰਾਗ, ਗੰਭੀਰਾਨਾਟਾ ਅਤੇ ਭੂਪਾਲਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਦਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਲਈ ਗੰਭੀਰਾਨਤਾ 'ਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।

ਹੰਸਾਨਾਦਮ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨਃ

• ਕਲਿਆਣ ਰਾਮ ਊਤੁਕਾਡੂ ਸ੍ਰੀ ਵੇੰਕਟਾਕਵੀ ਦੁਆਰਾਊਤੁੱਕਾਡੂ ਸ੍ਰੀ ਵੇੰਕਟਾਕਾਵੀ
• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਬੰਤੂਰੀਥੀ ਕੋਲੂਵੂ
• ਨਿਏ ਪਰਮੁਕਮ-ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
• ਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਤਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕ੍ਰਿਪਨਿਧੇ
• ਸ਼੍ਰੀ ਐੱਮ. ਐੱਮ ਦੰਡਪਾਨੀ ਦੇਸੀਕਰ ਦੁਆਰਾ ਪਦ ਵੇੰਡੂਮ
• ਜੀ ਐਨ ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ ਦੁਆਰਾ 'ਭਰਮਾ ਈ ਬਲੂਨੀ'
• ਤੰਜਾਵੁਰ ਸੰਕਰਾ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਏਜ਼ਿਲੁਦਈ ਹਮਸਾਨਾਧਮ

1. ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named raganidhi