Абсолют йолдызча зурлык

Абсолют йолдызча зурлык — астрономик объектның яктыртучанлыгын тасвирлаучы физик зурлык. Төрле объектлар өчен абсолют зурлыкның төрле билгеләмәләре бар.

Абсолют йолдызча зурлык (М) — 10 парсек ераклыгындагы объектның күренүчән йолдызча зурлыгы. Мәсәлән, Кояшның абсолют болометрик йолдызча зурлыгы (электромагнит дулкыннары барлык диапазонын исәпкә алып) = +4,7.

Әгәр m - күренүчән йолдызча зурлык, d - объектка кадәрге аралык булса, абсолют йолдызча зурлык:

${\displaystyle M=m-5\lg {\frac {d}{d_{0}}}}$

биредә: ${\displaystyle d_{0}}$ = 10 пк ≈ 32,616 яктылык елы

Тиешенчә күренүчән һәм абсолют йолдызча зурлыклар билгеле булсалар, объектка кадәрге аралыкны болай исәпләргә була:

${\displaystyle d=d_{0}10^{\frac {m-M}{5}}}$

Абсолют йолдызча зурлык яктыртучанлык белән бәйләнеше:

${\displaystyle \lg {\frac {L}{L_{\odot }}}=0,4(M_{\odot }-M)}$

биредә ${\displaystyle L_{\odot }}$ - Кояшның яктыртучанлыгы, ${\displaystyle M_{\odot }}$ — Кояшның абсолют йолдызча зурлыгы.

Һерцшпрунг–Рассел диаграммасы

Спектр сыйныфы

Коңгырт
кәрләләр

Ак кәрләләр

Кызыл
кәрләләр

Аскәрләләр

Баш эзлеклелек
(«кәрләләр»)

Асзурлар

Зур йолдызлар

Якты зурлар

Үтә зурлар

Гадәттән тыш

зур йолдызлар

абсолют

йолдызча

зурлык

(M_V)

Кояш системасы

Кояш системасының объектлары өчен абсолют йолдызча зурлыгы башкача билгеләнә. Алар өчен абсолют йолдызча зурлык Кояштан һәм күзәтүчедән 1 а.б. ераклыгындыгы күренүчән йолдызча зурлыкка тигез.

Планетаның абсолют йолдызча зурлыгы g:

${\displaystyle g=m_{0}-2.5\lg {Ar^{2}}}$,

биредә m₀ — Кояшның күренүчән йолдызча зурлыгы

A — планетаның геометрик альбедосы, r — аның радиусы

Яки планетаның зурлыгы буенча:

${\displaystyle g=m_{0}-2.5\lg {A}-5\lg {\frac {\rho }{\sin {1''}}}=-2.5\lg {A}-5\lg {\rho }-0.23}$.

биредә: ρ - 1 а.б. ераклыгыннан планета күренгән почмагы

Астероидларның альбедо иң таралган саны 0,25 — 0,05.

Метеорлар өчен:

${\displaystyle M=m-5\lg {R}-K}$,

К - һавада йотылу өчен җаваплы төзәтмә

R — метеорга кадәр аралык

m - күренүчән йолдызча зурлык

Әдәбият

• Шкловский И. С. Звёзды: их рождение, жизнь и смерть, М.: Наука, 1984 2005 елның 10 декабрь көнендә архивланган.
• Физика космоса. Маленькая энциклопедия, М.: Советская Энциклопедия, 1986
• Постнов К. А. Эволюционная астрофизика
• Alpert, Mark (Nov. 2005). «Red Star Rising». Scientific American, p. 15.
• Neptune-Size Planet Orbiting Common Star Hints at Many More

Йолдызлар
Эволюция	Формалашу • Баш эзлеклелеккәчә йолдызлар • Баш эзлеклелек • Һоризонталь тармак • Гигантларның асимптотик тармгы • Тотрыксызлык полосасы • Кызыл куерык • Томанлыклар (Планетар • Протопланетар) • Якты зәңгәр үзгәрмә • Вольф — Райе йолдызы • Псевдоүтәяңа йолдыз • Үтә яңа • Һиперяңа • Кварк яңа йолдыз • Һерцшпрунг — Рассел диаграмы • Йолдызлар популяцияләре
Протойолдызлар	Молекуляр болыт • Глобула • Яшь объектлар • Һербиг — Һаро объекты • Һаяши трегы • Һаяси чиге • Һеньи трегы • Орион үзгәрмә (T Үгезбозау типлы • Фуорлар) • Һербиг йолдызлары (Ae/Be)
Төрләр	Субкәрлә • Кәрлә (Кызыл • Сары • Оранж • Зәңгәр) • Субгигант • Гигантлар (Кызыл • Зәңгәр • Яркий) • Үтәгигантлар (Кызыл • Сары • Зәңгәр) • Һипергигантлар (Сары) • Зәңгәр артта калган йолдызлар • Йолдызлар • Углеродлы (Метинлы) • Барийлы • S-типлы • Пекуляр • Технецийлы • Терекөмеш-марганецлы • Үзгәрмә
Калдыклар	Гади матдә Ак кәрлә • Кара кәрлә Нейтрон йолдыз Пульсар (Радиопульсар • Рөнтген • Миллисекундлы) • Магнетар (Аномаль рөнтген пульсары • Йомшак кабатланмалы гамма-нурлар тарату чыганагы) • Искиткеч җиделек • Әйләнмәле радиотранзиент Үтә тыгыз Йолдыз массасының кара тишеге • Тыгыз йолдыз Һипотетик Экзотик йолдыз (Кварк • Преон • Q) • Блицар • Тимер йолдыз
«Чала»йолдызлар	Коңгырт кәрлә • Субкоңгырт кәрлә • Планетар
Йолдызлар төзелеше	Төш • Конвектив зона • Нурлы зона • Фотосфера • Хромосфера • Корона • Җил (Куык) • Металлылык • Магнит кыры • Астросейсмология • Кояшсыман осцилляцияләр • Эддиңтон чиге • Кельвин — Һелмгольц механизмы
Нуклеосинтез	Процесслар (s- • r- • p- • rp- • Альфа-) • Өчле һелий реакциясе • Протон-протон циклы • Углерод-азот циклы • Һелийнең кабынып китүе • Яну процесслары (Углеродның яну процессы (Детонация) • Кислородның яну процессы • Неонның яну процессы • Кремнийнең яну процессы)
Үзлекләр	Спектраль сыйныф • Эффектив температура • Кинематика (Үзхәрәкәт • Почмакча тизлек) • Микротурбулентлык • Кояш массасы • Планеталар системасы • Йолдыз әйләнүе • Йолдызлар системасы (Куш йолдыз • Катлаулы йолдыз) • Йолдызлар динамикасы • UBV-фотометрия • Йолдызларны тамгалау • Йолдыз зурлыгы (Әпсәлүт)