Җирдә ирекле төшү әйләнеше g ике өлештән тора: гравитацион (беренче якынчалыкта, бериш шар өчен GM/r 2 ω2 a Ирекле төшү тизләнеше яки тартылыш көче тизләнеше — авырлык көче җисемгә бирүче тизләнеш (башка көчләр исәпкә алынмый).
Инерциаль булмаган хисап системаларының тигезләмәләре буенча ирекле төшү тизләнеше масса берәмлегенә тәэсир итә торган авырлык көченә тиң.
Җирдәге ирекле төшү тизләнеше g дип билгеләнә, экваторда 9,780 м/с² , котыпларда 9,832 м/с² тигез.
Стандарт зурлык g = 9,80665 м/с тәшкил итә.
Җирдә ирекле төшү тизләнеше гравитацион тизләнеш һәм үзәктән куу тизләнеше вектор суммасына тигез.
Кайбер күктәге җисемнәр өслегендәге ирекле төшү тизләнешләре, м/с2
Кояш
273,1
Меркурий
3,68—3,74
Чулпан
8,88
Җир
9,81
Ай
1,62
Церера
0,27
Марс
3,86
Юпитер
23,95
Сатурн
10,44
Уран
8,86
Нептун
11,09
Плутон
0,61
Үзәктән куу тизләнеше Җир әйләнүе сәбәпле килеп чыга, шуңа күрә Җирдә хисап системалары инерциаль булмыйлар.
Әйләнү күчәреннән а ераклыкта урнашкан нокта өчен үзәктән куу тизләнеше:
ω 2 a биредә ω — Җир әйләнүенең почмак тизлеге: ω = 2π/T
Т
Диңгез өстеннән төрле биеклектә h
h g , м/с2
h g , м/с2
0
9,8066
20
9,7452
1
9,8036
50
9,6542
2
9,8005
80
9,5644
3
9,7974
100
9,505
4
9,7943
120
9,447
5
9,7912
500
8,45
6
9,7882
1000
7,36
8
9,7820
10 000
1,50
10
9,7759
50 000
0,125
15
9,7605
400 000
0,0025
Бөтендөнья тартылыш кануны буенча гравитацион тизләнеш болай исәпләнә:
g
=
G
M
r
2
{\displaystyle g=G{\frac {M}{r^{2}}}}
биредә G гравитацион даими (6,6742×10−11 м ³с −2 кг −1 ),
r Гравитацион тизләнеш Җир өслеге өстеннән болай исәпләнә:
g
(
h
)
=
G
M
(
r
+
h
)
2
{\displaystyle g(h)={\frac {GM}{(r+h)^{2}}}}
А. С. Енохович. Краткий справочник по физике. — М.: «Высшая школа», 1976. — 288 с.
Gerald James Holton and Stephen G. Brush (2001). Physics, the human adventure: from Copernicus to Einstein and beyond (3rd ed.). Rutgers University Press. p. 113. ISBN 978-0-8135-2908-0 . 
