Кыйссасел-әнбия

	Кыйссасел-әнбия; Башка исемнәр: ; Кыйссаи Рабгузи
	Кыйссаи-әнбия
Автор:	Насретдин Рабгузый
Жанр:	дини-фәлсәфи әдәбият
Оригинал теле:	иске төрки теле
Оригинал чыгу датасы:	1311

	Әдәбият порталы
	Алтын Урда порталы
	Шигърият порталы

«Кыйссасел-әнбия» («Пәйгамбәрләр тарихы», "Кыйссаи Рабгузи") — 1310-1311 елларда Насретдин Рабгузый тарафыннан язылган әсәр. Шәрык телләрендә «Кыйссасел-әнбия» исемле башка әсәрләр дә булуын исәпкә алып, бу китапны еш «Кыйссаи Рабгузый» дип тә атыйлар.

Тарих

Әсәр 1310-1311 елларда Насретдин Рабгузый тарафыннан языла. Әсәр Алтын Урданың түрәсе Тукбуга багышлана^[1].

Әсәрнең XV-XIX йөзләргә караган күп кулъязма нөсхәләре Казан, Санкт-Петербург, Ташкәнт, Лондон китапханәләрендә урын алган^[1]. Төп нөсхәсе сакланмаган^[2]. Кулъязма күчермәләр рәвешендә татарлар арасында да киң таралган булган^[1]. Китап булып беренче мәртәбә Казан университетының типографиясендә 1859 елда Рәхмәтулла Әмирхан тарафыннан басылган^[2]. Әсәр татар һәм башка мәдрәсәләрдә дәреслек буларак та кулланылыш таба^[2]. Әсәрнең зур йогынтысы Таҗетдин Ялчыгол, Габдерәхим Утыз-Имәни иҗатында күзәтелә^[2].

Тасвирлама

Әсәр нигезендә иске төрки телендә чәчмә белән язылган, әмма шулай ук төрки һәм гарәп парчаларын үз өченә алган^[3]. Әсәр Ислам пәйгамбәрләре, диндәге мәшһүр шәхесләр һәм башка Коръән, шулай да Тәүрат темаларына язылган 72 кыйссадан гыйбарәт^[4]. Әсәрнең бер өлеше - "Бәһарият" ("Яз") исемле газәл - Идел-Урал буйларына хас табигать күренешләрен тасвирлый^[1]:

Лалә сагракын эчәр дә сайраб исерүр сандууач,
Торна өн тартаб үтәрдә сәкрийүр баклан, кузы.
Күктә уйнаб кыл салышур кыр-у каз фил түлүгәч,
Йирдә йөкреб җөфт алышур ас, тиен, кеш, кондызы.

Насретдин Рабгузый, "Кыйссасел-әнбия": "Бәһариәт"^[1].

Кыл салышур — каурый-мамыгын кояр.

Фил түлүгәч — телү вакыты, йон-каурый алыштыру вакыты җиткәч.
Җөфт алышур — парлашыр.

Чыганаклар

Әдәбият. 9 сыйныф өчен дәреслек. Миңнегулов Хатыйп, Садретдинов Шәйхлислам.
Садыйкова А.Х., Хәйретдинова Р.Р. XII–XX гасыр башы татар әдәбиятында дини фольклор: дәреслек / А.Х. Садыйкова, Р.Р.Хәйретдинова – Казан: КФУ, 2016.
Татар поэзиясе антологиясе: ике китапта // төз. Г.Рәхим. – Казан: Тат.кит.нәшр., 1992. – I кит.

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Татар поэзиясе антологиясе: ике китапта // төз. Г.Рәхим. – Казан: Тат.кит.нәшр., 1992. – I кит. – Б.70-71.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Әдипләр:Насретдин Рабгузый 2020 елның 18 май көнендә архивланган. adiplar.belem.ru
↑ Татар поэзиясе антологиясе: ике китапта // төз. Г.Рәхим. – Казан: Тат.кит.нәшр., 1992. – I кит. – Б.51.
↑ Рабгузи www.booksite.ru

Шулай ук карагыз

[:12-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Татар поэзиясе антологиясе: ике китапта // төз. Г.Рәхим. – Казан: Тат.кит.нәшр., 1992. – I кит. – Б.70-71.

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Әдипләр:Насретдин Рабгузый 2020 елның 18 май көнендә архивланган. adiplar.belem.ru

[3] Татар поэзиясе антологиясе: ике китапта // төз. Г.Рәхим. – Казан: Тат.кит.нәшр., 1992. – I кит. – Б.51.

[:2-4] Рабгузи www.booksite.ru

[1]

[2]

[3]

[4]