Giáo phận Vinh (tiếng Latin : Dioecesis Vinhensis ) là một giáo phận Công giáo Rôma tại phía Bắc miền Trung Việt Nam .
Địa bàn giáo phận Vinh tương ứng với tỉnh Nghệ An, có diện tích là 16.499 km² và cho đến năm 2018, 108 giáo xứ, 3 giáo họ độc lập, 4 giáo điểm, trên 377 giáo họ, với 179 linh mục đã bao gồm 11 linh mục dòng, 1.414 tu sĩ nam nữ, 142 chủng sinh, 30 tiền chủng sinh.[ 2] [ 3] [ 1]
Giáo phận được quản lý bởi giám mục chính tòa Anphong Nguyễn Hữu Long , (từ 2019) và giám mục phụ tá Phêrô Nguyễn Văn Viên (từ 2013).
Năm 1707 , theo báo cáo của Giám mục Jacques de Bourges , Đại diện Tông tòa Tây Đàng Ngoài , tình hình giáo dân ở xứ Nghệ An là 3.000 người, do linh mục Bảo Lộc Tri coi sóc; ở Bố Chánh là 4.000 người, do linh mục Giuse Phước coi sóc.
Ngày 27 tháng 3 năm 1846 , Hạt đại diện tông tòa Nam Đàng Ngoài được thành lập, tách từ Hạt đại diện tông tòa (Địa phận) Tây Đàng Ngoài. Ngày 15 tháng 8 năm 1892, Giám mục Louis Pineau Trị làm lễ cung hiến địa phận cho Đức mẹ. Năm đó, địa phận có 1 Giám mục, 31 thừa sai, 72 linh mục Việt Nam, 224 thầy giảng, 16 đại chủng sinh, 200 tiểu chủng sinh, 175 nữ tu, 88.227 giáo dân, 56 giáo xứ, 514 giáo họ và 300 nhà thờ.
Ngày 3 tháng 12 năm 1924 , tất cả các Hạt đại diện tông tòa (địa phận) ở Việt Nam đổi tên theo địa bàn hành chính nơi đặt tòa Giám mục, nên địa phận Tông tòa Nam Đàng Ngoài đổi thành địa phận Vĩnh, về sau được gọi là địa phận Vinh, do Giám mục André Léonce Joseph Eloy Bắc coi sóc. Bấy giờ, địa phận có một Giám mục, 35 linh mục Việt Nam, 4 thừa sai, 75 thầy giảng, 69 chủng sinh, 220 nữ tu, 18 giáo xứ và 66.350 giáo dân.
Ngày 24 tháng 11 năm 1960 , Tòa Thánh thành lập Hàng Giáo phẩm Việt Nam và nâng các Hạt đại diện tông tòa (địa phận tông tòa) trở thành các giáo phận . Địa phận Vinh cũng được nâng lên hàng giáo phận vào ngày này và thuộc Giáo tỉnh Hà Nội . Tháng 5 năm 2006, Giáo phận Vinh tiếp nhận khu vực Nam Quảng Bình phần hữu ngạn sông Gianh – sông Son từ Tổng giáo phận Huế .
Ngày 22 tháng 12 năm 2018 , Giáo hoàng Phanxicô thiết lập giáo phận Hà Tĩnh với địa giới hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình trên cơ sở chia tách giáo phận Vinh đồng thời bổ nhiệm Giám mục Anphong Nguyễn Hữu Long , đang là giám mục Phụ tá giáo phận Hưng Hóa làm giám mục chính tòa giáo phận Vinh. Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp, đang là Giám mục Vinh được bổ nhiệm làm giám mục tiên khởi giáo phận Hà Tĩnh . Địa giới giáo phận Vinh từ thời điểm này nằm gọn trong tỉnh Nghệ An .
Địa giới giáo phận: phía bắc giáp giáo phận Thanh Hóa , phía nam giáp giáo phận Hà Tĩnh , phía đông giáp vịnh Bắc Bộ , phía tây giáp Hạt Đại diện Tông tòa Viêng Chăn và Hạt Đại diện Tông tòa Savannakhet (Lào ).
Địa giới giáo phận: phía bắc giáp giáo phận Thanh Hoá , phía nam giáp giáo phận Hà Tĩnh , phía đông giáp vịnh Bắc Bộ , phía tây giáp Hạt Đại diện Tông tòa Savannakhet (Lào ), phía tây bắc giáp Hạt Đại diện Tông tòa Viêng Chăn (Lào ).
Giáo phận Vinh có 14 giáo hạt, 120 giáo xứ
Giáo Hạt chính tòa Xã Đoài (Đông nam Nghệ An )Chính Tòa Xã Đoài - Xã Nghi Lộc (sở hạt)
Bố Sơn - Xã Nghi Lộc
Bùi Ngõa - Xã Yên Trung
Đồng Sơn - Xã Yên Trung
Làng Nam - Xã Nghi Lộc
Ngọc Liễn - Xã Nghi Lộc
Tân Yên - Xã Nghi Lộc
Thượng Lộc - Xã Nghi Lộc
Trang Nứa - Xã Yên Trung
Trung Hậu - Xã Nghi Lộc
Yên Thịnh - Xã Yên Trung
Thanh Phong - Xã Yên Trung Giáo Hạt Cầu Rầm (Đông nam Nghệ An )Cầu Rầm - Phường Thành Vinh
Kẻ Gai - Xã Hưng Nguyên
Hưng Thịnh - Xã Hưng Nguyên
Phúc Long - Xã Hưng Nguyên
Thượng Khê - Xã Hưng Nguyên
Mỹ Dụ - Xã Lam Thành
Phù Long - Xã Hưng Nguyên Nam
Xuân Am - Xã Hưng Nguyên
Yên Đại - Phường Vinh Phú
Phan Thôn - Phường Vinh Hưng
Phúc Thịnh - Xã Hưng Nguyên Giáo Hạt Phủ Quỳ (Đông bắc Nghệ An )Cồn Cả - Xã Nghĩa Lộc (sở hạt)
Đồng Lèn - Xã Nghĩa Thọ
Đồng Tâm - Xã Nghĩa Khánh
Nghĩa Thành - Xã Nghĩa Đàn
Phú Xuân - Xã Quỳnh Tam
Vĩnh Giang - Xã Nghĩa Lộc
Tân Bình (giáo điểm)
Kim Sơn (giáo điểm)
Xuân Hợp (giáo điểm)
Tri Lễ (giáo điểm) Giáo Hạt Đông Tháp (Đông Nghệ An )Đông Tháp - Xã Đức Châu (sở hạt)
Bến Đén - Xã Đức Châu
Đông Kiều - Xã Hải Châu
Nghi Lộc - Xã Minh Châu
Phi Lộc - Xã Minh Châu
Phú Linh - Xã An Châu
Trung Song - Xã An Châu
Vạn Phần - Xã Đức Châu
Xuân Phong - Xã Diễn Châu
Yên Lý - Xã Hùng Châu Giáo Hạt Bảo Nham (Trung tâm Nghệ An )Bảo Nham - Xã Hợp Minh (sở hạt)
Cẩm Sơn - Xã Bạch Hà
Hội Yên - Xã Văn Kiều
Lâm Xuyên - Xã Quan Thành
Lưu Mỹ - Xã Bạch Hà
Mỹ Khánh - Xã Vân Tụ
Ngọc Long - Xã Vân Tụ
Rú Đất - Xã Hợp Minh
Thanh Tân - Bạch Hà
Bắc Thịnh (giáo họ độc lập) - Xã Văn Kiều 11. Phú Trung - Xã Vân Tụ
Giáo Hạt Bột Đà (Nam Nghệ An )Bột Đà - Xã Đô Lương (sở hạt)
Sơn La - Xã Thuần Trung
Trung Hòa - Xã Cát Ngạn
Đại Yên - Xã Đại Đồng
Xuân Sơn (giáo họ độc lập) - Xã Văn Hiến Giáo Hạt Vạn Lộc (Nam Nghệ An )Vạn Lộc - Xã Vạn An
Bàn Thạch - Xã Kim Bảng
Mô Vĩnh - Xã Hoa Quân
Phúc Yên - Xã Xuân Lam
Quy Chính - Xã Vạn An (sở hạt)
Thượng Nhậm - Xã Kim Liên
Trang Đen - Xã Nam Đàn
Văn Thành - Xã Bích Hào
Yên Lạc - Xã Đại Huệ Giáo Hạt Nhân Hòa (Nghi Lộc )Nhân Hòa - Xã Trung Lộc (sở hạt)
Bình Thuận - Xã Trung Lộc
La Nham - Xã Hải Lộc
Mẫu Lâm - Xã Phúc Lộc
Mỹ Yên - Xã Thần Lĩnh
Xuân Kiều - Xã Văn Kiều
Xuân Mỹ - Xã Thần Lĩnh
Trại Gáo - Xã Thần Lĩnh
Thanh Sơn - Xã Thần Lĩnh Giáo Hạt Cửa Lò (Đông nam Nghệ An )Cửa Lò - Phường Cửa Lò (sở hạt)
Đồng Vông - Xã Trung Lộc
Làng Anh - Phường Vinh Lộc
Lập Thạch - Xã Đông Lộc
Lộc Mỹ - Xã Trung Lộc
Tân Lộc - Phường Cửa Lò
Trang Cảnh - Phường Vinh Lộc Giáo Hạt Thuận Nghĩa (Đông bắc Nghệ An )Thuận Nghĩa - Xã Quỳnh Sơn (sở hạt)
Cầm Trường - Xã Quỳnh Anh
Hội Nguyên - Xã Quỳnh Lưu
Mành Sơn - Xã Quỳnh Phú
Phú Yên - Xã Quỳnh Phú
Song Ngọc - Xã Quỳnh Lưu
Tân Lập - Xã Quỳnh Lưu
Thuận Giang - Xã Quỳnh Lưu
Vĩnh Yên - Xã Quỳnh Lưu
Yên Lưu - Xã Quỳnh Lưu
Vạn Thủy - Xã Quỳnh Lưu Giáo Hạt Kẻ Dừa (Đông Nghệ An )Kẻ Dừa - Xã Đông Thành
Phú Tăng - Xã Đông Thành
Đăng Cao - Xã Hùng Châu
Diệu Phúc - Xã Giai Lạc
Đồng Lạc - Xã Giai Lạc
Đức Lân - Xã Giai Lạc
Phú Vinh - Xã Đông Thành (sở hạt)
Phúc Lộc - Xã Bình Minh
Vĩnh Hòa - Xã Yên Thành
Phi Lộc - Xã Minh Châu
Hòa Bình - Xã Giai Lạc Giáo Hạt Quy Hậu (Trung tâm Nghệ An )Quy Hậu - Xã Tân Kỳ (sở hạt)
Đạo Đồng - Xã Quang Đồng
Đồng Kén - Xã Vân Du
Hậu Thành - Xã Vân Du
Làng Rào - Xã Tân Kỳ
Tân Diên - Xã Tiên Đồng Giáo Hạt Vàng Mai (Đông bắc Nghệ An )Thanh Dạ - Xã Quỳnh Anh (sở hạt)
Cự Tân - Xã Quỳnh Anh
Dĩ Lệ - Phường Tân Mai
Hiền Môn - Xã Quỳnh Anh
Lộc Thủy - Xã Quỳnh Anh
Sơn Trang - Phường Hoàng Mai
Tân Thanh - Xã Quỳnh Anh
Thanh Xuân - Xã Quỳnh Anh
Xuân An - Phường Quỳnh Mai
Yên Hòa - Phường Hoàng Mai Giáo hạt Dừa Lãng (Tây Nghệ An )Đồng Lam - Xã Nhân Hòa
Lãng Điền - Xã Anh Sơn
Quan Lãng - Xã Vĩnh Tường (sở hạt)
Yên Lĩnh - Xã Yên Xuân
Cây Chanh - Xã Nhân Hòa (chưa tái lập)
Con Cuông (giáo họ độc lập) - Xã Con Cuông
-Nhà thờ chính tòa Xã Đoài, xã Diên Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An
-Tòa giám mục Xã Đoài -Giáo phận Vinh, xã Diên Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An
Trung tâm hành hương thánh Antôn Padova, Giáo xứ Trại Gáo, xã Nghi Phương, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.
Trung tâm hành hương Đức Mẹ Lộ Đức, Giáo xứ Bảo Nham, xã Bảo Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.
Đền thờ Thánh Phê-rô Hoàng Khanh, Giáo xứ Trung Hậu, xã Diên Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An
Đền Thánh Phê-rô Vũ Đăng Khoa, Giáo xứ Thuận Nghĩa , xã Quỳnh Lâm. Huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
Đại chủng viện Thánh Phanxicô Xaviê, Diên Hoa, Nghi Lộc, Nghệ AnNhà mẹ Hội Dòng Mến Thánh Giá Vinh tại xã Diên Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.
Nhà mẹ Hội Dòng Thừa Sai Bác Ái Vinh tại xã Diên Hoa, Nghi Lộc, Nghệ An.
Nhà mẹ Hiệp Hội nữ Đa - Minh Tin Mừng, Giáo phận Vinh, Giáo xứ Yên Đại, xã Nghi Phú, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
Nhà mẹ Hiệp Hội thánh Antôn Padova, Giáo phận Vinh, Giáo họ độc lập Xuân Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An
Dòng Thừa sai 12 thánh Tông đồ Gp Vinh, Yên Đại (Tp Vinh)
Dòng nữ Carmel Giuse, giáo xứ Yên Đại, Tp Vinh
Dòng chị em bác ái Thánh nữ Jeanne Antide Throured, Yên Đại (Tp Vinh)
Dòng con Đức Mẹ phù hộ, giáo xứ Làng Anh,Nghi Anh -Nghi Lộc -Nghệ An
Cộng đoàn dòng Thánh Phao- Lô, giáo xứ Lộc Mỹ, Nghi Quang, Nghi Lộc, Nghệ An
Dòng nữ tử bác ái Thánh Vinh Sơn, giáo xứ Thanh Dạ, Quỳnh Thanh, Quỳnh Lưu, Nghệ An
Dòng con Đức Mẹ vô nhiễm Huế, Giáo xứ Trung Hậu, Diên Hoa, Nghi Lộc, Nghệ An
Dòng Ngôi Lời, Giáo xứ Vĩnh Giang, Nghĩa Lộc, Nghĩa Đàn, NA
Dòng Đa-minh (nam), giáo xứ Bố Sơn, Nghi Vạn, Nghi Lộc, NA
Tu hội truyền giáo thánh Vinh Sơn, giáo xứ Làng Nam, Nghi Trung, Nghi Lộc, NA
Dòng Tên (Dòng Chúa Giê-su), giáo xứ Làng Anh, Nghi Anh, Nghi Lộc, NA
Dòng Chúa Cứu Thế, giáo xứ Cửa Lò, Phường Nghi Thu, TP Vinh, NA
Dòng Đức Mẹ Lên Trời, giáo xứ Phan Thôn, Nghi Kim, TP Vinh, NA
Dòng Ngôi Lời, Giáo xứ Kẻ Gai, Hưng Tây, Hưng Nguyên, NA
Ghi chú:
Thời Minh Mạng , Thiệu Trị , Tự Đức , nhiều thừa sai, linh mục, tu sĩ và giáo dân đã bị giết hại, trong số đó có 6 vị đã được Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II phong thánh ngày 19 tháng 6 năm 1988.
