Ірына Антонаўна Іода

Ірына Антонаўна Іода
Дата нараджэння	5 кастрычніка 1932(1932-10-05)
Месца нараджэння	Менск, БССР, СССР
Дата смерці	23 студзеня 2021(2021-01-23) (88 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Альма-матар	Мінскі будаўнічы тэхнікум (1952) БПІ (1959)
Працы і дасягненні
Месца працы	Мінскпраект ІБіА Дзяржбуда БССР БелНДІПгорадабудаўніцтва БНТУ
Навуковая ступень	доктар архітэктуры (1987)
Член у	Саюз архітэктараў СССР
Горадабудаўнічыя праекты	Генплан Мінска (1963)
Прэміі
Узнагароды	Прэмія Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь імя У. А. Караля[d] (1999)

Ірына Антонаўна Іода (5 кастрычніка 1932 — 23 студзеня 2021) — беларускі архітэктар. Доктар архітэктуры (1987), прафесар (1988). Член Саюза архітэктараў СССР (1962), правадзейны член Беларускага аб’яднання архітэктараў і навуковых работнікаў будаўніцтва (1996), член-карэспандэнт Беларускага акадэмічнага цэнтра Міжнароднай акадэміі архітэктуры (2009), замежны член Расійскай акадэміі архітэктуры і будаўнічых навук (1998).

У час нямецкай акупацыі горада з сям’ёй жыла ў цэнтры Ракаўскага прадмесця^[1].

Траецкае і Ракаўскае прадмесці я бачыла ў іх практычна даваенным, а значыць малазмененым стане. У Ракаўскім прадмесці на вуліцы Астроўскага ў доме № 16а па дыяганалі ад хлебазавода на скрыжаванні з вуліцай Хлебнай я з мамай, бабуляй і малодшай сястрычкай пражыла ўсе гады акупацыі і яшчэ некаторы час, пакуль не вярнуўся з японскага фронту бацька. Ракаўскае прадмесце цудам захавалася ў разбуральным шквале захопу і вызваленні Мінска. (…) Нашы дамы стаялі ў глыбіні двара на самым беражку схілу, каля спуску да Замкавай і Падзамкавай вуліц. Унізе на некаторым аддаленні ў першы год акупацыі праходзіла агароджа яўрэйскага гета, і знаёмая дзяўчынка Міла, прабраўшыся пад дротам міма вартавых, забягала да нас чым-небудзь пажывіцца. У адну з начэй усіх яўрэяў вывезлі. На процілеглым баку на рагу вуліц Хлебнай і Астроўскага стаяла паліцэйская ўправа, далей па вуліцы знаходзіўся кінатэатр (…) Каля кінатэатра заўсёды было людна, прадавалі самаробныя цукеркі, семечкі. За кінатэатрам размяшчаліся нейкія нямецкія службы і нават выставачная зала. А яшчэ ніжэй, бліжэй да Нямігі, размяшчалася гестапа. Міма яго мы хутка прабягалі, баючыся пачуць крыкі і стогны з падвала. У тым месцы, дзе вуліца Астроўскага выходзіла на Нямігу, стаяў двухпавярховы будынак школы. Хадзіла я ў школу тыдні два, каб атрымаць даведку на хлебную картку. А сышла праз акно. Падчас уроку прычуўся шум, і настаўніца, адчыніўшы акно (гэта быў першы паверх), загадала нам бегчы. Пад'ехала машына забіраць старэйшых школьнікаў для адпраўкі на працу ў Германію[ru][2].

Скончыла ў 1952 годзе Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум, працавала інжынерам райкамунгаса ў г.п. Карма. У 1959 годзе скончыла Беларускі політэхнічны інстытут, маючы ўжо трохгадовага сына^[3].

Працавала ў інстытуце «Мінскпраект» (1959—1962); Інстытуце будаўніцтва і архітэктуры АН БССР (1962—1964); загадчыца навуковага аддзела БелНДІПгорадабудаўніцтва (1981—1990); адначасова з 1968 года, пасля заканчэння аспірантуры, куды яе ўгаварыў паступіць А. П. Воінаў^[3], у Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэце: асістэнт, старшы выкладчык, дацэнт, намеснік загадчыка^[4], прафесар^[5] кафедры «Горадабудаўніцтва» (архітэктурнага факультэта^[5]. Кандыдат архітэктуры (1968), дацэнт (1970)^[6].

Член Саюза архітэктараў СССР з 1962 года, у 1980—1988 гадах член Упраўлення і член Рэвізійнай камісіі Саюза архітэктараў^[6].

У 1982—1986 гадах член Белсаўпрафа БССР^[6].

У складзе аўтарскіх калектываў удзельнічала ў распрацоўцы шэрагу праектных матэрыялаў: генеральны план Мінска (1963), праекты забудовы жылых раёнаў і гарадскіх цэнтраў у Мінску, ПДП раёнаў па вул. Харкаўскай (1972), Апанскага (1969), Залатая Горка (1970; у той час раён Бондараўская — Высокая), В. Харужай^[3], праект забудовы праспект Машэрава (1978, 2-я прэмія на рэспубліканскім конкурсе) у Мінску^[4]; Жлобіне, Слуцку, Брэсце, схемы і праекты раённай планіроўкі на тэрыторыі БССР^[6], «Схема размяшчэння і развіцця гарадскіх і сельскіх паселішчаў БССР да 2000 года» (1975), «Генеральная схема комплекснай тэрытарыяльнай арганізацыі БССР» (1987)^[5] і інш. Выконвала конкурсныя праекты па забудове Мінска і Брэста (адзначаны прэміямі)^[6].

Нацыянальны каардынатар і кіраўнік рабочай групы па падрыхтоўцы справаздачы пра чалавечае развіццё «Беларусь: Асяроддзе для чалавека» (ААН/ПРААН, 1996), член рэдакцыйных калегій перыядычных выданняў па архітэктуры; навуковы кансультант «Энцыклапедыі літаратуры i мастацтва Белapyci» (у 5 т., 1984—1987). Член увесь час дзеючых навукова-тэхнічных і мастацкіх саветаў у Беларусі^[6].

У навуковых працах даследуе тэарэтычныя і метадалагічныя асновы горадабудаўніцтва, фарміраванне і развіццё сеткі населеных месцаў^[5]. У вобласці тэорыі, практыкі і метадалогіі выкладання ў ВНУ, а таксама ў вобласці планіроўкі і забудовы населеных месцаў выканана каля 300 прац. Апублікавана ў адкрытым друку больш 180 прац (у тым ліку аўтар і сааўтар 9 кніг) у т.л.: «Досвед працы і новыя кірункі ў раённай планіроўцы Беларусі» (1976, у аўтарскім калектыве), «Асновы горадабудаўніцтва. Тэорыя і метадалогія» (1983), «Рэгуляванне развіцця ўзаемазлучанай групы населеных месцаў, якія фармуюцца на базе буйнога горада» (1985, у аўтарскім калектыве), «Фарміраванне і развіццё комплексных тэрытарыяльных сістэм» (1986, у аўтарскім калектыве). «Горадабудаўніцтва Беларусі» (1988, у аўтарскім калектыве)^[4]; выдадзена 14 навучальна-метадычных прац, сярод іх 4 падручнікі. Удзельнічала ў падрыхтоўцы закона «Аб асновах архітэктурнай і горадабудаўнічай дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь» (1993), у распрацоўцы Горадабудаўнічай Хартыі СНД (1997), Горадабудаўнічай дактрыны Рэспублікі Беларусь (2003), у падрыхтоўцы дакладаў Ураду краіны. Удзельнічала ў падрыхтоўцы 7 прававых і нарматыўных дакументаў, у распрацоўцы больш 30 праектна-практычных прац, каля 40 справаздач па навукова-даследчых тэмах міжнароднага, саюзнага, рэспубліканскага і ведамаснага значэння. Узначальвала савет па абароне кандыдацкіх і доктарскіх дысертацый у вобласці архітэктуры (1996—2011). Асабіста падрыхтавала 10 кандыдатаў архітэктуры^[6].

• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь (2000, у аўтарскім калектыве) — за комплекс даследаванняў па тэорыі архітэктуры (фарміраванне беларускай навуковай школы), створаны ў 1995—1998 гадах.
• медаль і граматы Міжнароднай біенале па архітэктуры (Сафія, Балгарыя, 1985, 2000);
• прэмія імя У. А. Караля (1999).

• Іода Ірына Антонаўна // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
• Іода Ірына Антонаўна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
• Иодо Ирина Антоновна // Кто есть Кто в Республике Беларусь. Архитекторы Беларуси. / Редакционный совет: И. В. Чекалов (пред.) и др. — Минск: Энциклопедикс, 2014. — 140 с. — ISBN 978-985-7090-29-7. (руск.)
• Иодо Ирина Антоновна // Архитекторы Советской Белоруссии: Биогр. справочник / Союз архитекторов БССР; Сост. В. И. Аникин и др. — Мн.: Беларусь, 1991. — 262 с. — ISBN 5-338-00611-1. (руск.)
• Кто есть кто: доктора наук, профессора, заслуженные деятели науки и лауреаты премий Белорусской государственной политехнической академии : справочник / ред. кол. : М. И. Демчук [и д.р.]. — Мн. : Ураджай, 2000. — 164 с. [1]