Аброчныя тканіны

Аброчныя тканіны або абраканыя тканіны, абракоўныя тканіны — адзін з відаў беларускіх абрадавых тканін, якія мелі функцыю ахвяравальнага падарунка Богу і талісмана (абярэга), якія аберагаў людзей ад уплыву злых сіл.

Вырабляліся ў цяжкія часы, у крызісных сітуацыях людзей ці краіны (час вайны, засухі, эпідэміі, хвароб дзяцей і іншага). Як аброчныя тканіны выкарыстоўваліся самаробныя даматканыя тканіны (пазней — фабрычныя тканіны), а таксама разнастайныя вырабы з іх: звычайна — спецыяльна вырабленыя для ахвяравання ручнікі ці абрусы; радзей — прадметы святочнага адзення (фартушкі, хусткі, стужкі), посцілкі і іншае.

Галоўным чынам, ахвяравальныя аброчныя тканіны (звычайна — прыгожыя ручнікі ці абрусы) завязваліся на драўляныя хрысціянскія крыжы, што стаялі ў вёсках, на абочынах ці на скрыжаваннях дарог, на могілках, на прошчы, каля святых крыніц, на «святыя дрэвы». Пазней іх пачалі вешаць таксама на абразы ў праваслаўных цэрквах, каталіцкіх касцёлах, хрысціянскіх капліцах.

«Аброчны» — гэта тое, што прыносіцца, ахвяруецца па «аброку». Назва «аброк» азначае «зарок», «клятва», «абяцанне», «запавет», якія даваліся чалавекам па рэлігійных ці іншых меркаваннях рабіць ці не рабіць што-небудзь. Аброчныя тканіны ахвяраваліся і завязваліся чалавекам па ўласным аброку як дар і індывідуальная просьба да Бога, што было сродкам усталявання чалавекам кантакту з найвышэйшым светам.

Выкарыстанне аброчных тканін звязана з дахрысціянскімі вераваннямі славян.

Галерэя

Ручнік на слупавой капліцы каля скрыжавання дарог у Палессі. Карціна Івана Шышкіна «Палессе» (фрагмент былой суцэльнай карціны), 1883 г. (Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь)
Ручнік на слупавой капліцы каля скрыжавання дарог у Палессі. Карціна Івана Шышкіна «Палессе» (суцэльная карціна), 1883 г.
Вёска Сернікі. Малюнак Язэпа Драздовіча
Капліца ў Туганавічах. Фота каля 1910 г.
Драўляны крыж, абвязаны ручнікамі, каля капліцы-пахавальні роду Прозараў у Хойніках. Фатограф Ісак Сербаў, 1912 г.
Капліца ў Гурнаўшчыне. Фота 1916 г.
Капліца ў Докшыцах. Малюнак Караля Біске каля 1918 года.
Прыдарожны крыж, абвязаны ручнікамі і стужкамі, каля вёскі Невель (Пінскі раён, Беларусь). Фота 2012 г.
Каменны крыж, абвязаны ручніком, каля вёскі Яхімоўшчына (Маладзечанскі раён). Фота 2013 г.
Драўляны крыж на каталіцкіх могілках у вёсцы Малышкі (Вілейскі раён, Беларусь). Фота 2015 г.
Драўляны крыж у вёсцы Дубенец у Столінскім раёне Брэсцкай вобласці (Беларусь). Фота 2017 г.
Драўляны крыж у вёсцы Валішча каля Пінска (Палескае ваяводства, Заходняя Беларусь). Фота Дзмітрыя Георгіеўскага, да 1939 г.

Літаратура

Аброк // Этнаграфія беларусаў: Энцыкл. — Мінск : БелСЭ, 1989. — С. 16.
Раманюк, М. Беларускія народныя крыжы / М. Раманюк; рэд., уклад. і мастак Д. Раманюк; газета «Наша Ніва». — Вільня : Наша Ніва, 2000. — 222 с.
Фадзеева, В. Я. Аброчныя тканіны / В. Я. Фадзеева // Этнаграфія беларусаў: Энцыкл. — Мінск : БелСЭ, 1989. — С. 16.