Аглядная вежа (Гомель)

Вежа
Аглядная вежа
Краіна	Беларусь
Горад	Гомель
Будаўніцтва	1840-я гг.
Вышыня	40 м
Матэрыял	цэгла

Аглядная вежа — 40-метровая аглядная вежа ў Цэнтральным раёне Гомеля. Знаходзіцца ў парку Гомельскага палацава-паркавага ансамбля. Збудавана пераважна з цэглы^[1].

Першапачаткова з’яўлялася выцяжным комінам цукровага завода, заснаванага ў 1840-я гг. у маёнтку І. Ф. Паскевіча. З цягам часу вытворчасць была перанесена ў Добруш. У пачатку 1880-х гг. захаваныя пабудовы цукровага завода ў Гомелі былі пераабсталяваны пад паркавыя аб’екты, сярод якіх і комін, пераўтвораны ў аглядную вежу^[1].

Краязнавец Л. А. Вінаградаў (1900) называў яе «мясцовай „Эйфелевай трубой“», апісваючы наступным чынам: «…тонкая са шкляной макушкай і вельмі падобная на прыморскі маяк»^[2]. Невядома, бытавала прыведзеная ім назва сярод гамяльчан або была яго аўтарскім наватворам. У нарысе І. А. Сербава, Д. І. Даўгялы, Ф. А. Жудро (1911) адзначалася: «Далей на высокім стромкім беразе Сожа, між кветнікаў, стаіць высокая каменная труба-вежа, з верхняй пляцоўкі якой адкрываецца далягляд вёрст на 25 у акружыне»^[3]. Верхняя пляцоўка не раз служыла для фатаграфавання наваколляў, пра што сведчаць адпаведныя здымкі, найбольш раннім прыкладам якіх з’яўляецца панарама гістарычнага цэнтра Гомеля 1918 г.^[4]

Адна з першых вядомых фотавыяў уласна вежы адносіцца да 1897 г. і належыць аўтарству французскага навукоўцы Ж. дэ Бая.

Вежа выконвала функцыю паркавага аб’екта цягам усяго савецкага перыяда. Падчас Вялікай Айчыннай вайны пацярпела ад абстрэлаў (сляды ад асколкаў і куляў захоўваюцца дагэтуль), але зруйнавана не была. У паваенны час эксплуатацыя вежы працягвалася аж да пачатку 2000-х гг. З прычыны аварыйнага стану лесвічных маршаў у 2007 г. вежу зачынілі на рамонт. Адбылася замена металічных канструкцый, умацаванне і рэстаўрацыя элементаў цаглянай кладкі, наладжана электразабеспячэнне. Абноўленая вежа была ўрачаста адкрыта 26 лістапада 2015 г.^[1]

Разам з будынкам «Зімовага саду» складае аб'ект, унесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь^[5].

• Гістарычныя выявы
• 
  З боку ракі Сож, 1897 г.
• 
  1931 г.
• 
  1937 г.
• 
  1937 г.
• 
  1939 г.

• Сучасныя выявы
• 
  2022 г.
• 
  снежань 2022 г.

• Вежа фігуруе сярод аб’ектаў гомельскага парка, якім прыпісваецца наяўнасць падземных камунікацый. Расказ гамяльчаніна Аляксандра Радзевіча, які ў хлапечым веку (1918 г.) разам з сябрам зрабіў выправу ў падземны ход пад вежай, падаў краязнавец А. Ф. Рогалеў^[6].

• У апавяданні Д. Е. Лапо «Легенда пра замак» (зборнік 1895 г.) аб’ект (заводскі комін) апісваецца вачыма вясковага хлопчыка: «Дымагарная труба выцягнулася за хмары, і як змрочны дэман, што стаяў на граніцы светлага і цёмнага сусветаў, здавалася, святкавала перамогу над усімі сціжамі анёлаў і пагражала нябёсам»^[7].