Аляксандр Дзмітрыевіч Каваленя

Аляксандр Дзмітрыевіч Каваленя
Дата нараджэння	21 лютага (5 сакавіка) 1895
Месца нараджэння	Кашанцы, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	27 жніўня 1937(1937-08-27) (42 гады)
Месца смерці	Менск, БССР, СССР
Грамадзянства	Беларусь
Род дзейнасці	навуковец, археолаг
Месца працы	Інстытут беларускай культуры Інстытут гісторыі НАНБ
Альма-матар	БДУ Свіслацкая настаўніцкая семінарыя
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Дзмітрыевіч Кавале́ня (21 лютага (5 сакавіка) 1895, в. Кашніцы, цяпер Бераставіцкі раён, Гродзенская вобласць — 27 жніўня 1937, Менск, НКУС) — беларускі археолаг, гісторык.

Скончыў Свіслацкую настаўніцкую семінарыю (1915). Удзельнічаў у грамадзянскай вайне, вядомы як удзельнік штурма Перакопа^[1]. У 1929 годзе скончыў БДУ. З 1932 года навуковы супрацоўнік секцыі археалогіі Інстытута гісторыі АН БССР.

Арыштаваны ў Менску ў 1937 годзе. Прыгавораны «тройкай» НКУС 25 жніўня 1937 года за «шпіёнскую дзейнасць на карысць польскіх разведорганаў» да вышэйшай меры пакарання. Расстраляны 28 жніўня 1937 года. Рэабілітаваны 16 кастрычніка 1958 года. Асабовая справа К. № 13173-с захоўваецца ў архі­ве КДБ Беларусі.

Адзін з пачынальнікаў беларускай археалогіі. Яшчэ ў студэнцкія гады праводзіў раскопкі на гарадзішчы ў Тураве (1927), вывучаў помнікі розных эпох Тураўшчыны. Даследаваў стаянкі палеаліту (Бердыж, Юравічы), гарадзішчы жалезнага веку (Банцараўшчына і інш.). Вывучаў культуру плямён, якія жылі ў басейне Дняпра, на левых прытоках Прыпяці і Заходняй Дзвіны.

Збіраў матэрыялы для археалагічнай карты Беларусі. Займаўся вывучэннем старажытнага Менска.

Разам з Аляксандрам Ляўданскім, Сяргеем Дубінскім аўтар трохтомнага выдання «Прац» — навуковага зборніка Інбелкульта і АН БССР па археалогіі. Падрыхтаваны вучонымі чацвёрты том «Прац» не пабачыў свет — быў знішчаны органамі НКУС у наборы.

• Каваленя А. Дз. Матэрыялы з дагісторыі Тураўшчыны / А. Дз. Каваленя, С.С. Шутаў // Запіскі аддзела гуманітарных навук БАН. – Кн. 11. Працы археалагічнай камісіі. – Т. 2. – Мінск, 1930. – С. 339–379.
• Каваленя, А. Археалагічныя разведкі ў Магілёўскай, Бабруйскай і Мінскай акругах / А. Д. Каваленя. – [Мінск: б. в., 1930]. – С. 145―155.

У 2001 годзе ў Курапатах усталяваны вялікі дубовы крыж — знак памяці сучаснага пакалення археолагаў пра нявінна забітых калег, якія закладалі падмурак акадэмічнай археалогіі: Аляксандру Ляўданскаму, Аляксандру Каваленю, Сяргею Дубінскаму^[2].

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 515.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 1. Абрамовіч—Кушаль. / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003. — 480 с. — ISBN 985-6374-04-9.
• Возвращенные имена: Сотрудники АН Беларуси, пострадавшие в период сталин. репрессий / сост. и авт. предисл. Н. В. Токарев; под ред. А. С. Махнача.. — Мн.: Навука i тэхнiка, 1992. — С. 59. — 120 с. — 1 000 экз. — ISBN 5-343-01246-9. Архівавана 31 жніўня 2021.