Волма (прыток Іслачы)

Волма
Волма
Характарыстыка
Даўжыня	44 км
Басейн	177 км²
Расход вады	1,3 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток
• Месцазнаходжанне	на паўднёвы ўсход ад вёскі Шчэпкі
• Каардынаты	53°52′42″ пн. ш. 26°58′52″ у. д.HGЯO
Вусце	Іслач
• Месцазнаходжанне	каля хутара Рудня
• Каардынаты	53°57′49,50″ пн. ш. 26°42′12,50″ у. д.HGЯO
Ухіл ракі	3 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Іслач → Заходняя Бярэзіна → Нёман → Балтыйскае мора
Краіна	Беларусь;
Рэгіён	Мінская вобласць
Раёны	Дзяржынскі раён, Валожынскі раён
	; выток вусце
	; выток вусце
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Во́лма, Валмянка^[1] — рака ў Дзяржынскім і Валожынскім раёнах Мінскай воласці Беларусі, левы прыток ракі Іслач (басейн Нёмана).

Назва

Назва Волма балцкага паходжання.

Па іншы бок нёманска-дняпроўскага водападзелу другая Волма, прыток бярэзінскай Свіслачы. Па розныя бакі гэтага водападзелу таксама разнесеныя рэкі з назвамі Уса, Уша, Свіслач.

Калі не ў сувязі з прускім тапонімам Wolmen^[2] (< *Valm-), дык устаўное В- як у назвах дняпроўскай ракі Вопь (< *Ap- / *Up-), дзесенскай ракі Ворміна^[3] (< *Arm-).

Аснова *Alm- ад літоўскага almėti, elmėti «сачыцца, струменіць; памалу цячы», далей да карацейшага alėti «памалу цячы, сачыцца». Ад індаеўрапейскага *el- / ol- «забалочвацца, зарастаць»^[4].

Гідранімічныя аналагі — літоўскія водныя назвы тыпу Almajas, Almenas, Elmė, Ilmas, прускія Elme, Elmone, Ylme, Ilmena^[5], стараеўрапейскія гідронімы тыпу Almo, Ilm^[6].

Яшчэ адна Волма^[ru] — на паўночнай перыферыі старабалцкай прасторы, на ўсходзе ад буйнога возера Ільмень^[7]. Гэтыя два суседнія гідронімы найімаверней аднаго паходжання, з шэрагу асноў Alm- : Elm- : Ilm-.

З вялікай вадой такія гідронімы суадносяцца і на сумежжы Літвы і цяперашняй Беларусі (Аўкштойцкае Паазер’е — Браслаўскія азёры): недалёка адно ад аднаго возера Ільмёнак (каля Браслава) і літоўскія азёры Almajas, Almenas.

У азёрных назвах аснова Alm- : Elm- : Ilm- перадае значэнне павольнай запаўняльнасці возера вадой. У рачных назвах — значэнне нешматводнасці і няхуткаплыннасці.

Значэнне назвы Волма можна перадаць як «Струмяністая (рака)» (нешматводная бы струмень).

Водаапісанне

Даўжыня ракі складае 44 кіламетры. Плошча вадазбору — 177 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні — 3 м/км. Сярэдні расход вады — 1,3 м³/с. Рака пачынаецца ў напрамку на паўднёвы ўсход ад вёскі Шчэпкі Дзяржынскага раёна. Упадае ў Іслач каля хутара Рудня (Валожынскі раён). Вадазбор на заходніх схілах Мінскага ўзвышша. Даліна ракі ў вярхоўі звілістая, трапецападобная, ніжэй вёскі Дудка Валожынскага раёна скрынкападобнай формы. Шырыня даліны складае 0,5—0,7 км. Схілы даліны спадзістыя і ўмерана стромкія, вышынёй 10—20 метраў. Пойма ракі пад лугам. Шырыня поймы складае 20—50 метраў у вярхоўі і 120—200 метраў у ніжнім цячэнні. Рэчышча звілістае, каналізаванае ў верхнім цячэнні. Шырыня ракі ў межань складае 6—10 метраў. Берагі стромкія і абрывістыя. Рака выкарыстоўваецца ў якасці водапрыёмніка меліярацыйных сістэм.

На рацэ гарадскі пасёлак Івянец. Каля ракі аграгарадок Волма, вёскі Зуёўка, Дзянісаўшчына, Валмечка (Дзяржынскі раён), Вірлавічы (Стаўбцоўскі раён), Дудка, Шыкуці, Замасцяны, Старынкі (Валожынскі раён). Каля аграгарадка Волма на рацэ плаціна і сажалка.

Крыніцы

↑ ЭПБ 1983.
↑ G. Gerullis. Die altpreußischen Ortsnamen. — Berlin / Leipzig, 1922. — C. 207.
↑ П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейна. — С.-Петербург, 1913. — С. 133.
↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. — Bern / München, 1959 / 1969. — C. 305.
↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 39—40.
↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. — Wiesbaden, 1964. — C. 36.
↑ Топоров В. Н. О северо-западнорусском локусе балтийской гидронимии (из цикла «По окраинам Древней Балтии») // Res Balticae. — 1995. — С. 21.

Літаратура

Волма, Валмянка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — С. 265. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 485. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
Природа Белоруссии: Популярная энциклопедия (руск.) / Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — 2-е изд. — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 141. — 599 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-85700-001-7.
Республика Беларусь. Минская область: Общегеографический атлас (руск.) / Ред. Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2008. — С. 12—13. — 48 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-054-2.
Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область (руск.) / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 16—17. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7.