Вялікая Грамадзянская вуліца (Магілёў)

Вялікая Грамадзянская
Магілёў
Вялікая Грамадзянская; Магілёў
Агульная інфармацыя
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Магілёўская вобласць
Горад	Магілёў
Раён	Ленінскі раён
Гістарычны раён	Пакроўскі пасад (Падміколле)
Ранейшыя назвы	Вялікая Мяшчанская
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вялікая Грамадзянская вуліца (руск.: Большая Гражданская улица) — вуліца ў цэнтральнай частцы Магілёва, на тэрыторыі Пакроўскага пасада (Падміколля).

Гісторыя

Гістарычная назва Вялікая Мяшчанская вуліца^[1].

У канцы 1930-х гадоў знішчана драўляная Халодная сінагога^[2].

Па вул. Вялікая Грамадзянская, 66 знаходзілася кватэра Карпінскіх, якая ў час Вялікай Айчыннай вайны была асноўнай яўкай падпольшчыкаў. Тут камсамолка Таня і яе маці В. М. Карпінская друкавалі ўначы на пішучай машынцы падпольную газету «За Родину» (пазней — «За Советскую Родину»), лістоўкі і зводкі Саўінфармбюро, захоўвалі боепрыпасы і медыкаменты для партызан, данясенні разведкі. У сакавіку 1943 г. нацысты арыштавалі Карпінскіх і пасля жорсткіх катаванняў расстралялі. В. М. Карпінская пасмяротна ўзнагароджана ордэнам Леніна, Таня — ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені^[3].

У жніўні 2014 года быў знішчаны цокальны паверх гістарычнага дома, які да вайны ўяўляў сабой двухпавярховы будынак з драўляным 2-м паверхам.

Увесну 2015 года пачалося аднаўленне будынка малой сінагогі XIX стагоддзя (дом № 13) з ансамбля сінагагальнага двара на Школішчы^[4].

26 жніўня 2016 года быў знесены 2-павярховы будынак яўрэйскай школы, які быў апошнім цэлым аўтэнтычным будынкам на гістарычнай тэрыторыі паселішча яўрэяў у раёне Школішча^[5].

Размяшчэнне

Арыентавана з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. Пралягае ўздоўж падножжа карэннага правага берага р. Дняпро. Пачынаецца ад Дняпроўскага моста, з поўдня прымыкаюць вуліцы Праванабярэжная і Гогаля. Пераходзіць у Малую Грамадзянскую недалёка ад скрыжавання апошняй з 1-м Рабочым завулкам. Раней працягвалася на поўнач ад Малой Грамадзянскай да вуліцы Катоўскага.

Забудова

№ 13 — малая сінагога (ХХ стагоддзе) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000018шыфр 513Г000018
№ 13 — ешыбот.
Свята-Пакроўская царква са званіцай (адбудоўваецца).

Па вуліцы Вялікай Грамадзянскай размешчаны галоўны ўваход у парк Падміколле і каскадная лесвіца да плошчы Арджанікідзэ з фантанамі.

№ 57 — прыватны жылы дом, больш вядомы як «бутэлечны дом» праз тое, што быў упрыгожаны тысячамі пластыкавых бутэлек. Знесены ў сярэдзіне чэрвеня 2018 года^[6].