Градзец-Кралавэ

Горад Градзец-Кралавэ Hradec Králové Герб Сцяг Краіна  Чэхія Край Кралавеградзецкі Раён Градзец-Кралавэ Каардынаты 50°12′33″ пн. ш. 15°49′55″ у. д.HGЯO Унутраны падзел 21 кадастравы квартал Прыматар Здэнек Фінк Заснаваны 1225 Першая згадка X стагоддзе Ранейшыя назвы Grecz Reginae, Кёнігрэц Плошча 105,61 км² Вышыня цэнтра 235 м Водныя аб’екты Эльба і Рака Орліцэ Насельніцтва ▼ 93 479 чалавек (2012) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Паштовы індэкс 500 00 Аўтамабільны код H (старыя HK, HR) Афіцыйны сайт hradeckralove.org Афіцыйны сайт www.hradeckralove.org (чэшск., ням., фр., англ., польск.) Градзец-Кралавэ на карце Чэхіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гра́дзец-Кра́лавэ (чэшск.: Hradec Králové, [ˈɦradɛts ˈkraːlovɛː]́), да выгнання нямецкіх жыхароў Кёнігрэц (ням.: Königgrätz) — горад у Чэхіі ля зліцця рэк Лабы (Эльбы) і Орліцы. Рака Лаба перасякае горад, аддзяляючы Стары горад ад раёнаў новай забудовы. Плошча горада 105 км². Насельніцтва 96 036 жыхароў (2009).

Упершыню згадваецца ў X стагоддзі як гандлёвы горад Слаўнікавічаў, у 995 годзе пасля перамогі Пржэмысловічаў над сваімі праціўнікамі Градзец-Кралавэ стаў адной з княжацкіх рэзідэнцый.

У 1225 годзе кароль Пржэмысл Отакар I павялічыў яго статус да каралеўскага горада, заснаваўшы замак, месца яго частага знаходжання, як і яго спадчыннікаў. Затым на працягу некалькіх стагоддзяў горад быў рэзідэнцыяй каралеў-удоў (адсюль і назва).

У XIV стагоддзі перажывае росквіт: пабудаваны касцёл Святога Духа, кадыфікаваны гарадскія правы, прыняты статуты рамесных цэхаў, гараджане атрымалі каралеўскі прывілей варэння піва. Да канца XIV стагоддзя Градзец-Кралавэ быў другім па значэнні горадам Чэшскага каралеўства пасля Прагі.

Падчас гусіцкіх войнаў горад заняў бок табарытаў пад камандзіраваннем Яна Жыжкі, які тут жа і быў пахаваны пасля сваёй смерці ў 1424 годзе. Пасля ваеннага спусташэння Градзец-Кралавэ перажывае другі перыяд росквіту пры каралях Іржы з Подэбрадаў і Уладзіславе II Ягелоне. Аднак пасля пераходу ўлады да дынастыі Габсбургаў ён губляе сваё значэнне. Асабліва вялікую шкоду горад панёс падчас Трыццацігадовай вайны, пацярпеўшы як ад шведскай арміі, так і ад наступнай каталіцкай рэакцыі.

Гісторыя забудовы Градзец-Кралавэ досыць кароткая. У 1884 годзе былі знесены абарончыя бастыёны, якія на працягу некалькіх стагоддзяў заміналі росту горада. Вуліцы закладваліся кольцам, і неўзабаве Стары горад ператварыўся ў цудоўны парк.

Буйны транспартны вузел і цэнтр машынабудавання (ČKD, ZVU/Závody vítězného února, AXIS, Strojírna Kukleny). Вытворчасць абсталявання для хімічнай, газавай, цукровай, броварнай, піваварнай прамысловасці, матораў, катлоў (у значнай ступені на экспарт). Вырабляюцца фотаматэрыялы (FOMA), музычныя інструменты (раялі і піяніна W.Hoffmann, Bohemia, Petrof), швейныя вырабы, мэбля (POLSTRIN); харчовая прамысловасць.

Універсітэт Градзец-Кралавэ, медыцынскі і фармакалагічны факультэты Карлава ўніверсітэта.

• Гатычны сабор Духа (XIV—XV стст.), дзе быў пахаваны Ян Жыжка, правадыр войска гусітаў. Затым яго цела загадам імператара было вынята з магілы і знішчана
• Царква Успення Божай Маці (1654—1666, у 1762 годзе царква моцна пацярпела ад пажару, адноўлена ў 1765 годзе)
• Драўляны храм Святога Мікалая Цудатворца (1502—1510)
• Белая вежа (другая па вышыні ў Чэхіі пасля званіцы Сабора Святога Віта ў Празе) і прылеглая да яе Капэла Святога Клімента (1714—1717)
• Ратуша (1614)
• Езуіцкі касцёл Узнясення Дзевы Марыі ў стылі барока (1666)
• Калона Дзевы Марыі (1717)
• Рэзідэнцыя біскупа (1709—1716, 1991—1993 поўнае аднаўленне) з Капліцай Святога Барамея (1720—1730)
• Раённы Дом (Okresní dům, 1903—1904)
• Дом U Špuláků, XVI ст. (2009—2011 поўная рэканструкцыя будынка)
• Дом U Beranka, 1908 год
• Езуіцкі каленіум (1710)
• Вежа былой гарадской Сілезскай брамы (брама пабудавана ў 1476 годзе, знесена ў 1873 годзе)
• Музей Усходняй Чэхіі (1909—1913)
• Аквапарк
• Гістарычны будынак электрастанцыі (1909—1912)

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Градзец-Кралавэ
• Даведнік па горадзе (руск.)
• Сайт горада
• Гісторыя горада
• Virtual show