Гідраметэаралагічная абсерваторыя (Мінск)

Гідраметэаралагічная абсерваторыя
	Славутасць
Гідраметэаралагічная абсерваторыя
	53°55′42″ пн. ш. 27°38′00″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск;
Архітэктурны стыль	канструктывізм
Архітэктар	Іван Іосіфавіч Валадзько
Дата пабудовы	1934 год
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 712Г000204шыфр 712Г000204
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гідраметэаралагічная абсерваторыя — помнік архітэктуры канструктывізму ў Мінску. Пабудаваная ў 1934-1936 гадах (архітэктар Іван Іосіфавіч Валадзько) на ўсходзе ад горада на Барысаўскім тракце (сучасны праспект Незалежнасці, 110).

Гісторыя

У 1927 годзе ў Беларускім навукова-вопытным інстытуце сельскай і лясной гаспадаркі было створана самастойнае падраздзяленне Беларускай геафізічнай службы - Белгеафіз. Кафедру ўзначаліў прафесар кафедры метэаралогіі і кліматалогіі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі А.І.Кайгарадаў. У 1929 годзе ён склаў дэталёвае заданне для праектавання трохпавярховага будынка абсерваторыі з вежамі і жылых карпусоў для персанала^[1].

Праект будынка абсерваторыі быў распрацаваны ў 1929 годзе архітэктарам І.І.Валадзьком^[1]^[2]. Будынак уяўляе сабой розныя па велічыні аб'ёмы, якія адпавядаюць рознай функцыі. У асноўным трохпавярховым паўкруглым у плане аб'ёме знаходзіліся асноўныя службы абсерваторыі. У двух вышынных прастакутных у плане аб'ёмах, размешчаных сіметрычна адносна асноўнага аб'ёму, знаходзіліся лесвічныя клеткі. Перад лесвічнымі клеткамі сіметрычна размяшчаліся роўныя па вышыні асноўнай частцы аб'ёмы гаспадарчых службаў. Па восі будынка на ўзроўні першага паверха - аб'ём вестыбюльнай групы. Галоўны ўваход быў падкрэслены паўкруглым брылём.

Меркавана ў 1930 годзе першапачатковы праект быў скарэктаваны. Прынцыповыя змены закранулі асноўны аб'ём будынка - з паўкруглага ён становіцца прастакутным^[1], але на плоскім даху асноўнага корпуса арганізаваны паўкруглы ў плане павільён. Астатнія кампазіцыйныя і планіровачныя рашэнні засталіся без прынцыповых змен.

У 1934 годзе пачалося ўзвядзенне будынка. У жніўні 1935 года абсерваторыя была заселена ў новы будынак, хоць унутраныя працы не былі скончаныя. 1 студзеня 1936 года абсерваторыя пачала работу ў складзе чатырох аддзелаў - аэралагічнага, метэаралогіі, актынаметрычнага, атмасфернай электрычнасці і майстэрні дакладнай механікі^[1].

У гады вайны будынку быў нанесены пэўны ўрон, але ў 1945 г. абсерваторыя аднаўляе працу. Аднаўленчыя і аддзелачныя работы працягваліся на працягу 1946-1947 гадоў. У гады Другой сусветнай вайны будынак у сваім архітэктурным абліччы зведаў менш страт, чым падчас далейшых рамонтаў і перабудоў^[1].

У 1956 годзе абсерваторыя рэарганізаваная ў гідраметэаралагічную станцыю. У 1970 годзе ўзведзены новы пяціпавярховы адміністрацыйны будынак Белгідрамета^[3].

У 1997 годзе быў распрацаваны праект рэканструкцыі і рэстаўрацыі будынка абсерваторыі. Будаўнічыя працы былі скончаныя ў 2004 годзе. Будынку былі вернутыя шматлікія страчаныя адметныя архітэктурныя элементы першапачатковага праекта.

У 2022 годзе пачаліся работы па капітальным рамонце з рэстаўрацыяй будынка і добраўпарадкаванні тэрыторыі^[4]^[5].

Архітэктура

Трохпавярховы прамавугольны ў плане з рызалітамі і невялікім тамбурам мураваны будынак на высокім цокальным паверсе, арыентаваны фасадамі па баках свету. У кампазіцыі вылучаны аб’ёмы дзвюх лесвічных клетак (выступаюць у плане і ўзвышаюцца над дахам), верхнія пляцоўкі выкарыстоўваюцца для правядзення натурных гідраметэаралагічных вымярэнняў і маюць спецыяльнае абсталяванне. З паўднёвага боку на плоскім даху размешчаны паўкруглы ашклёны аб'ём "павільёна назірання за сонцам". Фасады вырашаныя ў строгіх лаканічных формах. Паўднёвы фасад мае балконы на ўсю даўжыню будынка на ўзроўні другога і трэцяга паверхаў, ашклёныя па краях. Планіроўка калідорная.

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Ольга Кукуня. Здание обсерватории в Менске - памятник архитектуры и науки (руск.). Каштоўнасці мінуўшчыны. Праблемы зберажэння гісторыка-культурнай спадчыны Менска. Матэрыялы канферэнцыі (Менск, 12 лістапада 1997 г.).
↑ Гісторыя службы | Белгідрамет - Галоўная старонка (нявызн.). belgidromet.by. Праверана 16 лютага 2025.
↑ С. В. Марцелеў (гал. рэд). Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Мінск. — Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, 1988. — С. 118—119. — 333 с. — (Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі). — 8000 экз. — ISBN 5-85700-006-8.
↑ Здание обсерватории Белгидромета изменит облик в 2024 г. Почему приостанавливался капремонт - Минск-новости (руск.) (нявызн.) ?. minsknews.by (7 снежня 2023). Праверана 16 лютага 2025.
↑ Лычавко, Александр. Посмотрите, что стало со знаменитым зданием обсерватории на проспекте Независимости в Минске (руск.). Blizko.by (4 снежня 2023). Праверана 16 лютага 2025.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
С. В. Марцелеў (гал. рэд). Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Мінск. — Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя, 1988. — С. 118—119. — 333 с. — (Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі). — 8000 экз. — ISBN 5-85700-006-8.