Дзеці Разэнталя
Дзеці Разэнталя (руск.: Дети Розенталя) — постмадэрнісцкая[6] опера ў двух дзеяннях кампазітара Леаніда Дзясятнікава на лібрэта Уладзіміра Сарокіна. Сусветная прэм'ера адбылася ў Вялікім тэатры ў 2005 годзе[7][8][9][10]. Опера апавядае аб клонах («дублях») вялікіх кампазітараў — Вагнера, Вердзі, Мусаргскага, Чайкоўскага, Моцарта — створаных Алексам Разэнталем, навукоўцам, уцекачам з нацысцкай Германіі ў СССР[11]. Пастаноўка оперы ў Вялікім тэатры спачатку выклікала грамадскі рэзананс, звязаны са скандальнай вядомасцю аўтара лібрэта В. Г. Сарокіна[12], выкарыстаннем ненарматыўнай лексікі, а таксама маргінальнасцю персанажаў[13]. Аднак опера не была знятая з пастаноўкі і выконвалася падчас гастроляў у наступныя гады[14][15]. За гэтую пастаноўку Вялікі тэатр быў узнагароджаны Спецыяльнай Прэміяй Журы на конкурсе «Залатая Маска» ў 2006 годзе[16]. Гісторыя стварэння Опера была пастаўлена па першаму амаль за 30 гадоў заказу Вялікага тэатра на новую арыгінальную оперу[12][17]. Эдуард Баякоў і Пётр Паспелаў ініцыявалі і пралабіравалі праект у адміністрацыі Вялікага тэатра[18]. У 2002 годзе быў падпісаны кантракт з кампазітарам Леанідам Дзясятнікавым і пісьменнікам Уладзімірам Сарокіным[19]. Першапачаткова меркавалася перапрацаваць п'есу «Капуста» Сарокіна, але, каб пазбегнуць выкарыстання ненарматыўнай лексікі, было прынята рашэнне стварыць арыгінальнае лібрэта. Пры сустрэчы. Л. Дзясятнікава і. В. Сарокіна ў пасёлку Кратава ў Падмаскоўі Сарокін прапанаваў: «А давайце напішам оперу аб клонах кампазітараў-класікаў»[20]. Вагнер, Вердзі, Моцарт, Мусаргскі і Чайкоўскі былі абраныя як самыя рэпрэзентатыўныя кампазітары для опернага мастацтва. Суадносіны два рускіх кампазітара да трох нярускіх было абраны свядома[20]. Пры падрыхтоўцы да працы над лібрэта Уладзімір Сарокін азнаёміўся з лібрэта «Пярсцёнка Нібелунга» Вагнера ў перакладзе пачатку 20 стагоддзя, перакладамі лібрэта опер Вердзі, з лібрэта «Хаваншчыны» і «Барыса Гадунова» Мусаргскага і іншымі. Дзясятнікаў распрацоўваў музыку да оперы на аснове прац кампазітараў 19 стагоддзя, не абмяжоўваючыся «арыгіналамі» прадстаўленых у оперы дубляў. У інтэрв'ю ён таксама адзначыў, што не можа ігнараваць сучасную поп-музыку як патэнцыйны матэрыял[20]. СюжэтУ пачатку першага дзеяння дэманструецца чорна-белы «нямы» фільм, які апавядае аб нямецкім вучоным Алексе Разэнтале, які пераехаў у СССР і праводзіць вопыты па дубляванні жывых істот і людзей. Першая сцэна 1й карціны адбываецца ў лабараторыі Разэнталя. Ідзе падрыхтоўка да дублявання Моцарта. Разэнталь і хор навукоўцаў спяваюць песню і славяць «уваскрашэнне» геніяў: «Веру: несумяшчальныя геній і смерць!» (Верю: несовместны гений и смерть!) Голас з рэпрадуктара тлумачыць этапы дублявання арганізма па Разэнталю. Пасля ідуць спевы Разэнталя, Паплечнікаў і Генетыкаў, з якіх можна заключыць, што дубляванне прайшло паспяхова. Сцэна другая. Ноч. У гамаках каля навуковага цэнтра спяць дублі: Вагнер, Моцарт, Вердзі і Мусаргскі. З'яўляецца Разэнталь з калыскай. Устрывожаны Вагнер прачынаецца і распавядае змест свайго кашмару: выдатны лебедзь пераўтвараецца ў дождж з магільных чарвякоў. Прачынаюцца астатнія дублі, Разэнталь паведамляе ім аб паспяховым дубліраванні Моцарта. 2я карціна. Месца падзей: веранда дачы Разэнталя. Дуэт Няні і Чайкоўскага: яны наракаюць, што Моцарт нарадзіўся пасля вайны, і яна ўжо не можа наталяць яго грудзьмі, як астатніх дубляў. Чайкоўскі перажывае: «Які складаны свет! / Як страшна ў ім / І дзіўна!» (Как сложен мир! / Как страшно в нем / И странно!) Разэнталь уносіць нованароджанага Моцарта. Астатнія Дублі і Няня ўспамінаюць, як іх уносілі ў дом пасля нараджэння. Пры згадванні падораных Сталіным дзіцячых цацак на сцэну выходзяць Цацкі і танчаць. Разэнталь прызнаецца, што дубляваў кампазітараў таемна, паколькі праграма дублявання павінна рэпрадуктаваць рабочых: стахановцев і да т. п. Затым ідзе чарада малюнкаў лідараў краіны, якая дэманструе паступовае памяншэнне фінансавання праграмы дублявання да поўнага спынення пры Ельцыне. У канцы з'яўляецца вялікі жалобны партрэт Разэнталя з датамі: 1910—1992. Голас паведамляе, што ў дзяржавы няма сродкаў на ўтрыманне дубляў. Другое дзеянне пачынаецца 3й карцінай, падзеі якой разгортваюцца на Плошчы трох вакзалаў у Маскве ў 1993 годзе. Паязджане, Таксісты, Бежанец, Напарстнікі, Бомж, Прастытуткі, Гандляры спяваюць кожны аб сваім. Дублі даюць музычнае выступленне. Прастытутка Таня расчуленая. Усе дублі акрамя Моцарта сыходзяць у кабак, ён застаецца з Таняй. Адбываецца пераход да першай сцэне 4й карціны: Моцарт і Таня спяваюць пра іх каханне. Умешваецца сутэнёр Кела. Вердзі плаціць за Таню залатымі гадзінамі бацькі, выкупляючы яе ў Келы. Моцарт і Таня клічуць усіх на сваё вяселле: «Усё перамагае каханне!» Кела наракае, што ў яго звялі прастытутку: «Нядоўга вяселейка працягнецца! / Наракай, аторва, на сябе!» У другой сцэне ўсе персанажы вакзала зноў выбягаюць на сцэну. Вяселле, усе весяляцца. Таня кліча ўсіх дубляў паехаць з ёй і Моцартам жыць у Крым да яе маці. Прыбывае іх цягнік. Мусаргскі прапануе выпіць гарэлкі «на адыходак». Неўзабаве дублі і Таня пачынаюць адчуваць сябе дрэнна і падаюць на зямлю. 5я карціна паказвае Моцарта які ляжыць на бальнічным ложку ў бальніцы Скліфасоўскага. Ідзе дыялог Моцарта і Голасу, які тлумачыць, дзе ён знаходзіцца і што ўсе дублі і Таня памерлі ад пацучынага яду, падсыпанага Келай. Моцарт выжыў, так як яго арыгінал быў атручаны ртуццю і арганізм выпрацаваў на яе злучэння імунітэт. Спевы Моцарта перамяжоўваецца цытатамі з партый Дубляў і Тані, пакуль яны ўсё не згасаюць; Моцарт застаецца адзін[11]. Структура оперыОпера Дзясятнікава з'яўляецца постмадэрнісцкай у музыцы: кожнаму з дубляў кампазітараў адпавядае матыў у творчай манеры іх «арыгіналаў»[8]. Адсылкі ў музыцы не абмяжоўваюцца дублямі кампазітараў, у прыватнасці, можна таксама заўважыць стылістычны ўплыў Шастаковіча[12]. Лібрэта з'яўляецца канцэптуальнай асновай, якая падтрымлівае музычную структуру оперы праз падзел на карціны, стылізаваныя пад адпаведных кампазітараў. Вагнер у першай карціне апісвае свой кашмар, што перагукваецца з вобразам чароўнага лебедзя. У другой карціне дуэт Чайкоўскага з Няняй парадуе «Яўгена Анегіна». У трэцяй карціне персанажы і масавыя сцэны адсылаюць гледача да «Барыса Гадунова» Мусаргскага. Чацвёртая карціна прысвечана Вердзі, што дасягаецца праз дуэт Моцарта і Тані, а таксама ўстаўкамі італьянскага тэксту. Аднак цяжка знайсці адсылкі да творчасці Моцарта, магчыма, па прычыне цяжкасці парадзіравання яго музыкі[12].
Зноскі
|
||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
