Дэкларацыя Бальфура 1917 года

Дэкларацыя Бальфура 1917 года — афіцыйны ліст, датаваны 2 лістапада 1917 года, ад міністра замежных спраў Вялікабрытаніі Артура Бальфура да лорда Уолтэру Ротшыльду, прадстаўніку брытанскай яўрэйскай абшчыны, для перадачы Сіянісцкай федэрацыі Вялікабрытаніі.

Утрыманне

Міністэрства замежных спраў, 2 лістапада 1917 года
Паважаны лорд Ротшыльд,
Маю гонар перадаць Вам ад імя ўрада Яго Вялікасці наступную дэкларацыю, у якой выражаецца спачуванне сіянісцкім памкненням яўрэяў, прадстаўленую на разгляд кабінета міністраў і ім ухваленую:
«Урад Яго Вялікасці з ухваленнем разглядае пытанне пра стварэнне ў Палесціне нацыянальнага ачага для яўрэйскага народа, і прыкладзе ўсе высілкі для садзейнічання дасягненню гэтай мэты; пры гэтым ясна мяркуецца, што не павінна здзяйсняцца ніякіх дзеянняў, якія маглі б парушыць грамадзянскія і рэлігійныя правы існых неяўрэйскіх абшчын у Палесціне або правы і палітычны статус, якімі карыстаюцца яўрэі ў любой іншай краіне».
Я быў бы вельмі ўдзячны Вам, калі б Вы давялі гэту Дэкларацыю да ведама Сіянісцкай федэрацыі.
Шчыра Ваш,
Артур Джэймс Бальфур.

— Дэкларацыя Бальфура ад 2 лістапада 1917 года

Мэты

Паводле слоў Ллйд Джорджа, «…дэкларацыя Бальфура не з'яўляецца простым актам міласэрнасці. Варта зразумець, што гаворка ідзе пра здзелку ў абмен… на падтрымку яўрэямі ўсяго свету справы саюзнікаў»^[1]

Сярод магчымых мэт выдання дэкларацыі зваліся:

Падахвочванне амерыканскай яўрэйскай абшчыны аказаць ціск на ўрад ЗША з мэтай дамагчыся ад яго ўступлення ў Першую сусветную вайну на боку Антанты.
Спроба аказаць ціск на расійскіх яўрэяў, з мэтай прадухіліць распаўсюджанне сярод іх бальшавізму і тым самым перасцерагчы Расію ад выхаду з вайны.
Атрыманне Вялікабрытаніяй маральнага права на кантроль над Палесцінай пасля вайны. Паводле англа-французскай дамоўленасці, якая папярэднічала дэкларацыі, у цэнтральнай Палесціне меркавалася стварыць зону пад міжнародным, а не брытанскім кантролем.^[2]

Наступствы

У лютым 1918 г. пра сваю згоду з «Дэкларацыяй» заявіла Францыя, 9 мая 1918 г. — Італія, 31 жніўня 1918 г. яе ўхваліў прэзідэнт ЗША Вільсан, а затым, 30 чэрвеня 1922 г., кангрэс ЗША^[1].

24 красавіка 1920 г. на канферэнцыі ў Сан-Рэма «Дэкларацыя Бальфура» была зацверджана саюзнікамі як аснова паваеннага ўрэгулявання ў Палесціне, а 24 ліпеня 1922 г. уключана ў тэкст мандата Вялікабрытаніі на Палесціну, зацверджанага «Лігай Нацый». У 1945 годзе, калі замест «Лігі Нацый» была створана Арганізацыя Аб'яднаных Нацый, у яе статут уводзіцца артыкул пра захаванне ў сіле ўсіх мандатаў «Лігі Нацый»^[3]. Гэты прынцып быў пацверджаны і Гаагскім міжнародным судом. Такім чынам, «Дэкларацыя Бальфура» працягнула сваё дзеянне і пасля ўтварэння ААН.

Тэкст дэкларацыі Бальфура не ўтрымлівае згадвання Іерусаліма і межаў Палесціны, якая ў тыя гады не з'яўлялася самастойнай палітычнай, адміністрацыйнай ці геаграфічнай адзінкай. Гэта нявызначанасць стала ў далейшым крыніцай розначытанняў у трактоўках дэкларацыі^[4]. Паводле апытання грамадскай думкі, праведзенага ў канцы 2004 года ў розных краінах свету сярод 24 тысяч прадстаўнікоў арабскай інтэлігенцыі, якія маюць універсітэцкія дыпламы і актыўна карыстаюцца інтэрнэтам, «Дэкларацыя Бальфура» з'яўляецца «самым жудасным дакументам мінулага тысячагоддзя»^[5].

Цікавыя факты

«Дэкларацыя Бальфура» была апублікавана ў тым жа нумары газеты «Таймс», дзе было апублікавана паведамленне пра Кастрычніцкую рэвалюцыю^[6].
На момант публікацыі «Дэкларацыі Бальфура» яўрэі складалі ў Палесціне каля 10 % насельніцтва.