Замосцкая сядзіба

Сядзіба Ельскіх у Замосці
	сядзіба
Сядзіба Ельскіх у Замосці
	53°34′14″ пн. ш. 27°41′19″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Замосце
Заснавальнік	Аляксандр Каралевіч Ельскі
Дата пабудовы	1860-я
Вядомыя насельнікі	Аляксандр Ельскі
Стан	зруйнаваны
Глобус Беларусі	globustut.by/zamoste_pu/…
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Замосцкая сядзіба — колішні сядзібна-паркавы комплекс у Замосці, цяпер Пухавіцкі раён, Мінская вобласць.

Гісторыя

Маёнтак Замосце належаў Прозарам. Разам з Дудзічамі перайшоў у 1785 годзе да Станіслава Ельскага, пазней — да яго сына Караля. Сядзіба будавалася ў 1860-я гады Аляксандрам, малодшым сынам Караля, які атрымаў у спадчыну маёнтак з некалькімі фальваркамі ў 1857 годзе^[1].

Пасля смерці Аляксандра ў 1916 годзе, маёнтак перайшоў да яго сына Яна.

Архітэктура

Сядзіба размяшчалася на прыпаднятай тэрасе ракі Пціч і ўключала сядзібны дом, парк з невялікімі вадаёмамі, фруктовы сад, гаспадарчы дом з трынаццаццю пабудовамі^[1].

Сядзібны дом быў прамавугольным у плане, аднапавярховым, драўляным, на высокім цокалі, з гонтавым дахам. Галоўны фасад упрыгожваў ганак з чатырма калонамі. У параднай зале віселі гравюры і партрэты^[1].

У доме была абсталявана хатняя капліца, у якой прыезджыя святары тайна хрысцілі ўніятаў, якіх у той час пераследавалі^[1].

Да дому праз вялікі сад вяла галоўная ўязная алея. Другая шырокая алея з белай таполі вяла па краі сядзібы. Дом быў абкружаны невялікім пейзажным паркам, які меў нескладаную водную сістэму з двух вадаёмаў^[1].

Музей

У 1864 годзе Аляксандрам Ельскім былі створаны бібліятэка і музей старажытнасцей, у фондах якога было каля 7 тыс. кніжак, 20 тыс. рукапісаў, больш за 1 тыс. гравюр, калекцыя карцін, зборы манет, медалёў, прадметаў археалагічных знаходак^[2]. Збор у Замосці ўключаў палотны заходнееўрапейскіх мастакоў (Паала Веранезэ, Марчэла Бачарэлі, Норбліна, Давіда Тэнірса, Рубенса), а таксама беларускіх і польскіх мастакоў (Юзафа Пешкі, Францішка Смуглевіча, Сымона Чаховіча, Язэпа Аляшкевіча, Валенція Ваньковіча, Апалінарыя Гараўскага, Яна Дамеля)^[3].

У музеі былі рэчы і прадметы Міцкевіча, Касцюшкі, Манюшкі. Сярод гістарычных рэліквій у музеі былі медалі, ордэны, слуцкія паясы, аўтографы сусветна вядомых людзей (Напалеона, Людовіка XVI, Вашынгтона, Пятра I)^[3].

Бібліятэка і музей перад Першай сусветнай вайной былі вывезены ў Кракаў, частка апынулася ў Варшаве. Сёння калекцыі часткова страчаныя, часткова рассеяліся па свеце. Кнігі Ельскага і прадметы збору ёсць у Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі, у Кіеве, Львове, Уроцлаве, Кракаве. Відаць, асобныя прадметы захоўваюцца ў архіве Ватыкана^[4].

Сучаснасць

Частка воднай сістэмы з паркам захавалася. Паркавыя насаджэнні здзічэлі. Вакол падмурку дома растуць старыя клёны і здзічэлыя ружы.

Галерэя

Сядзіба на старых выявах
Сядзіба, каля 1914 года
Аляксандр Ельскі ў родавай капліцы, каля 1914 г.
Аляксандр Ельскі і яго сын Ян у маёнтку, каля 1914 года
Лямус, каля 1914 года

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Федорук 2000, с. 330.
↑ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — С. 492. — 576 с.: іл. — ISBN 985-6302-33-1.
↑ ^а ^б Федорук 2000, с. 331.
↑ Федорук 2000, с. 332.

Літаратура

Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры ; рэдкал.: (адк. рэд.) А.У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — 156 с.
Старинные усадьбы Минского края / А. Т. Федорук ; [Под общ. рук. и предисл. Е.Будинаса]. — Мн.: ООО "Полифакт" : ООО "Лекция", 2000. — 415 с. — (Старинные усадьбы Беларуси). — 500 экз. — ISBN 985-6107-24-5.