Звонкі велярны выбухны зычны

Звонкі велярны выбухны зычны
Звонкі велярны выбухны зычны
	ɡ
	Выява
Нумар па МФА	110
Юнікод (hex)	U+261
HTML (decimal)	ɡ
X-SAMPA	g
Кіршэнбаўм	g
Кірыліца	г
МФА Брайля	⠛
Іншыя абазначэнні	ग گ
	; узор гуку

Звонкі велярны выбухны — зычны гук, які часта сустракаецца ў многіх мовах. Гэты гук пазначаецца знакам ɡ у Міжнародным фанетычным алфавіце і g у сістэме X-SAMPA.

Прыклады

Мова	Слова	МФА	Пераклад	Заўвагі
Англійская	ɡame	[ɡeim]	гульня	Гл. англійскую фаналогію
Беларуская	ганак	[ɡа́нак]	-	Гл. Беларуская фанетыка
Руская	где	[ɡd^jε]	дзе
Украінская	ґанок	[ˈɡɑ.n̪ɔk]	ганак	Гл. Украінская фанетыка

У беларускай мове

У старабеларускай мове перадаваўся пісьмова двузнакам «кг» пры транслітарацыі лацінскае літары «G». Сёння — рэдкі гук у сучаснай беларускай мове, але належыць да яе фанетычнага складу, бо ўтвараецца фанетычна (напр. у слове анекдот — [ан'эɡдо́т]). Яго глухі адпаведнік — voiceless velar plosive (глухі велярны выбухны, [к]).

Гук г выбухное мае тэндэнцыю да пераходу ў г фрыкатыўнае/г фарынгальнае. Паводле «Гукаў беларускай мовы», розніца паміж [γ] (г фрыкатыўным) і [г] (г выбухным) не мае фаналагічнага значэння.

Для перадачы выбухнога [г] у склад алфавіта, зацверджанага першай нарматыўнай граматыкай беларускай мовы Б. А. Тарашкевіча ўвайшоў знак Ґ. Але вымаўленне [г] выбухнога ў беларускай мове абмежавана вузкім колам слоў, таму спецыяльны знак не знайшоў распаўсюджання ў выдавецкай практыцы і быў выключаны з алфавіта ў перапрацаваным выданні «Беларускай граматыкі» 1929 года^[1].

У класічнай беларускай лацінцы дапускацца факультатыўнае выкарыстанне літары «g» для абазначэння гуку. У сучаснай сістэме транслітарацыі літарамі лацінскага алфавіта гук ніяк не абазначаецца.

Паміж носьбітамі мовы ўзнікаюць спрэчкі наконт вымаўлення запазычанняў, калі ў мове-крыніцы вымаўляўся г выбухны. Прыклад: Garfield — [гарфілд] ці [γарфілд].

Этымалагічны

Абрызглы
Агата (імя) (як варыянт)
Агрэст
Бразгат
Возгры
Вэдзгаць
Габлі
Габрусь (імя) (як варыянт)
Газа
Газэта (як варыянт)
Ганак
Гарнец
Гвалт (ад інда-еўрапейскага кораня *ǵʰwel-)
Гераічны (як варыянт)
Гергетаць
Гірса
Глузд
Гмахі
Гонта
Граніца (як варыянт)
Графа (як варыянт)
Грошы (як варыянт)
Груца
Гузік
Гузы
Густ (як варыянт)
Джгаць
Зграбны
Зграя
Ізгой
Інтэлігенцыя (як варыянт)
Лезгінка
Лязг [к]
Мазгі
Нягеглы
Плявузгаць
Розгі
Рэзгіны
Цуглі
Цэгла
Цяглі
Швагер

Узнікае фанетычным шляхам

Эксгумацыя
Экзамен
Анекдот
Пакгаўз
Вакзал

Зноскі

↑ А. I. Яновіч. Станаўленне графічнай сістэмы беларускай літаратурнай мовы новага перыяду // Беларуская мова: хрэстаматыя: вучэбны дапаможнік / аўт.-склад. З. І. Бадзевіч і інш. — Мн.: Изд-во Юнипресс, 2005. ISBN 985-474-560-0.

Літаратура

Лемантар для школаў і хатняга навучаньня // Lemantar dla skolau i chatniaha navucannia. — New York: Vyd. «Zaranka», 1964.
Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько Зьм., Саўка Зьм. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня, 2005.
Фанетыка слова ў беларускай мове // Л. Ц. Выгонная, А. І. Падлужны, П. В. Садоўскі. — Мн.: Навука і тэхніка, 1983.
Падлужны А. І., Чэкман В. М. Гукі беларускай мовы. — Мн.: Навука і тэхніка, 1973.
Янкоўскі Ф. М. Беларускае літаратурнае вымаўленне. — Мн.: Народная асвета, 1970.