Капліца ў памяць імператара Аляксандра II (Гомель)

Капліца
Капліца ў памяць імператара Аляксандра II
Краіна	Беларусь
Горад	Гомель
Саборная плошча	Гомель
Канфесія	праваслаўе
Тып будынка	капліца
Архітэктурны стыль	руска-візантыйская архітэктура
Будаўніцтва	1883
Матэрыял	цэгла

Капліца ў памяць імператара Аляксандра II — колішняя праваслаўная капліца ў Гомелі, якая размяшчалася на Саборнай плошчы^[1]. Вынік кампаніі па ўшанаванні расійскага імператара Аляксандра II, забітага нарадавольцамі 1 (13) сакавіка 1881 г.

З ініцыятывай узвядзення мемарыяльнай капліцы выступіла педагагічная грамадскасць Гомеля^[2][1]. Праект яе пабудовы быў зацверджаны 20 ліпеня (1 жніўня) 1883 г. міністрам унутраных спраў Расійскай імперыі Д. А. Талстым і прадугледжваў размяшчэнне капліцы на плошчы насупраць Петрапаўлаўскага сабора^[3]. У тым жа годзе праект быў рэалізаваны^[4].

Архітэктурны стыль будынка характарызаваўся сучаснікамі як маскоўскі^[1] (г. зн. псеўдарускі). Будынак меў цэнтрычную кампазіцыю з квадратным планам, па чатырох баках вылучаўся арачнымі парталамі з трохлопасцевымі апраўленнямі ў выглядзе какошніка. Яго завяршалі васьмігранны шацёр з люкарнамі, невялікі барабан і цыбулепадобная галоўка. Увесь дэкор быў выкананы ў цэгле^[4].

Апроч асноўнага памяшкання, праект прадугледжваў і дадатковыя — у падвале павінны былі знаходзіцца дзве кладоўкі і пакой вартаўніка. Над уваходам размяшчаліся выява ўсёвідушчага вока і паўкругам надпіс «В память Царя-Освободителя» (пры Аляксадры II у 1861 г. быў скасаваны прыгон), а непасрэдна над уваходнымі двухстворкавымі дзвярыма — абраз з выявай святога^[3].

Мяркуючы па здымках пачатку ХХ ст., капліца была абгароджана штыкетнікам, у межах якога раслі дрэвы, а звонку стаялі бар’ерныя слупкі і як мінімум два ліхтары. За некалькі метраў знаходзіліся гандлёвыя рады^[5].

Была знесена за савецкім часам, не раней за 1919 г.^[6]

Яе рэпліка (з выкарыстаннем арыгінальнага праекта) ўзведзена ў 2021—2022 гг. на рагу вуліц Савецкая і Кірава, але прысвечана не Аляксадру II, а Аляксандру Неўскаму і савецкім воінам-вызваліцелям у Вялікай Айчыннай вайне^[7].

• 
  Праект, 1883 г.
• 
  Пачатак ХХ ст.
• 
  1918(?) г.
• 
  1918 г.