Лада (міфалогія)
Лада — жаночы персанаж усходнеславянскага фальклору. Гіпатэтычна — паганская багіня кахання і шлюбу. Фальклорныя згадкіСлова «лада» фігуруе ў вясельных песнях як прыпеў[1]. «Ладо» згадваецца таксама як сінонім маладога ці маладой[2]. «Ладо» — старажытнае імя каханага чалавека, якое выкарыстоўваецца, напрыклад, у «Слове пра паход Ігараў»[1]. Пісьмовыя згадкіМацвей Мяхоўскі (Мехавіт) у «Хроніцы палякаў» (1519) пісаў пра старажытных палякаў: «Яны пакланяюцца Ледзі, маці Кастар і Палукса, а таксама блізнятам, народжаным з аднаго яйка, Кастару і Полуксу, што да гэтага часу можна пачуць у самых старажытных песнях: „Лада, Лада і Лель, і Лель і Палель“». Хоць раней у «Кляйнодах польскага рыцарства» тлумачыцца так: «Імя Лада паходзіць ад назвы польскай багіні, якой пакланяліся на Мазовіі у мясцовасці і пасёлку з такой назвай». У XVII стагоддзі Інакенцій Гізель у сваім «Сінопсісе», дапаўненні да аповяду «Аповесці мінулых гадоў» аб ідалаў князя Уладзіміра пісаў:
Тут Лада выступае ў мужчынскім родзе, а затым як маці Лелі і Палеля. Мацей Стрыйкоўскі (XVI ст.) сведчыць, што літоўцы пачыталі багіню вясны Ладу і, прыносячы ёй у ахвяру пеўня, спявалі: «Ладо, Ладо, Ладо, вялікае наша бажаство!». У «Помніку сандамірскаму» 1829 года ўтрымліваецца апавяданне, якое ўзыходзіць да другой паловы XVI стагоддзя, дзе гаворыцца аб заснаванні бенедыкцінскага манастыра Святой Тройцы на месцы, дзе перад тым стаялі тры ідала — Лады, Бода і Лёлі, — «да якіх у першы дзень мая сыходзіліся людзі, каб памаліцца і прынесці ім ахвяры». ІканаграфіяВыявы на абрадавых ручніках, якія могуць трактавацца як выявы Лады, паказваюць яе ў падабенстве вершніцы, якая трымае саху за сядлом[4]. Трактоўка вобразаАндрэй Фаміцын у 1844 годзе на аснове аналізу народных песень зрабіў выснову, што часты прыпеў «лада» — гэта імя багіні, звязанай з вясновымі і вясельнымі абрадамі. Фаміцын лічыў, што існаваў яе мужчынскі адпаведнік — Ладо (строй), якога ён атаясамліваў з Ярылам і Апалонам Саранскім[5]. Гэта меркаванне крытыкаваў яшчэ Аляксандр Брукнер, пішучы, што сярэднявечныя замежныя вандроўцы, дрэнна ведаючы славянскія мовы, успрынялі прыпеў з мясцовых песень за імя багіні[6]. На думку Брукнера, «лада» — гэта імя палюбоўніка/палюбоўніцы, наложніка/наложніцы. Аляксандр Пацебня, Макс Фасмер, Грэгар Крэка, Алег Трубачоў таксама крытыкавалі апісанне Лады як багіні. Так, у тлумачэнні Трубачова, «лада (ладо)» — гэта толькі паўднёваславянская форма слова «лад», гэта значыць, «справа, парадак, згода»[7]. Такія даследчыкі, як Анатоль Жураўлёў і Андрэй Тапорков сцвярджалі, што Лада — гэты твор «кабінетнай» міфалогіі і ў народных вераваннях яе не існавала як персанажа. Верагодна, што прыпеў быў успрыняты за імя бажаства памылкова[8][9]. Мікалай Галькоўскі пісаў, што згадкі Лады як багіні занадта другасныя, каб давяраць ім, і пераканаўчых доказаў, што такая багіня існавала ў вераваннях славян, няма[10]. На думку Барыса Рыбакова, Лада была агульным Балта-славянскім бажаством. Рыбакоў прылічаў яе да ражаніц і адводзіў функцыі багіні вясны, вясновага ўзворвання і сяўбы, апякункі шлюбу і любові. Адно з бажаствоў Збруцкага ідала ён лічыў Ладай. Барыс Лабавік пісаў, што Лада «…у больш старажытныя часы паўстае як дух у вобразе маці-дабрадзейкі, якая засцерагае пасевы і якая надае лад у сям’і, пазней — як багіня вясны, любові і дабрабыту». Яе мужа Лада Лабавік тлумачыў як бога шлюбу і сямейнай згоды. На яго думку, «ва ўкраінскай міфалогіі маральным зместам вобразаў Лады і Лада з’яўляецца зацвярджэнне вернасці пералюбнікаў»[2]. Назвы ў гонар Лады
Зноскі
|
||||||||||||||||||||||||
.1998%D0%B3.29,6%D1%8520,2.jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
