Плутон (міфалогія)

Плутон
Статуя Плутона з трохгаловым сабакам Цэрберам (II стагоддзе нашай эры, мармур)
Міфалогія	старажытнарымская рэлігія
Пол	мужчынскі пол
Бацька	Сатурн
Браты і сёстры	Веста, Glauca[d], Юпітэр, Нептун, міфалогія, Цэрэра і Юнона
Жонка	Празерпіна
У іншых культурах	Аід, Dis Pater[d], Оркус і Aita[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Плуто́н (стар.-грэч.: Πλούτων, лац.: Pluto) у старажытнагрэчаскай і рымскай міфалогіі — адно з імёнаў бога падземнага царства і смерці. Пачынаючы з V ст. да н.э. гэта імя дадавалася да больш старажытнага імя Гадэс (Аід, ᾍδης Hā́idēs) і канчаткова выцесніла яго.

Плутон — старэйшы сын Сатурна і Опы. Брат Юпітэра, Нептуна, Цэрэры, Весты і Юноны. Дзядзька і муж багіні Празерпіны^[1]. Пасля перамогі над тытанамі і гігантамі браты падзялілі сусвет, і Плутону дасталася ва ўдзел падземнае царства і ўлада над ценямі памерлых. Плутон лічыўся «гасцінным», але няўмольным богам, які ахвотна прымаў усіх у сваё царства, але нікога не адпускаў назад. Шэраг міфаў звязваў Плутона з богам багацця — Плутасам^[2]. Вядомы толькі адзін храм, прысвечаны Плутону, які знаходзіўся ў Элідзе. У ахвяру Плутону прыносілі буйную рагатую жывёлу чорнай масці. Плутона адлюстроўвалі з двухзубцам ці жазлом у руцэ, часам з рогам дастатку^[3].

У гонар Плутона і Празерпіны ў Рыме святкаваліся Тэрэнцінскія^[4] і Таўрыйскія гульні^[en][5].

Плутон ваяваў з Гераклам, калі той хадзіў здабываць для Эўрысфея пякельнага сабакі Цэрбера. Геракл параніў у плячо Плутона, які мусіў пакінуць сваё царства і адправіцца для вылячэння раны на Алімп да ўрача багоў Пеона. У іншы раз пакінуў Плутон апраметную для выкрадання Персефоны. У Плутона мелася чароўная шапка, якая рабіла таго, хто яе надзеў, нябачным; яе надзявалі Персей, Афіна і Гермес^[3].

У старажытнарымскай міфалогіі Плутон — сын Сатурна і Опы (Крона і Рэі), брат Юпітэра, Юноны, Нептуна, Цэрэры і Весты. Плутон атрымаў у свой удзел замагільны свет і быў прызначаны богам падземных багаццяў. Ён выклікаў ва ўсіх людзях непераадольны жах, таму што ён з’яўляўся на паверхні зямлі толькі для таго, каб выбраць сабе чарговую ахвяру і пацягнуць яе ў сваё змрочнае царства. Плутон правяраў, ці няма на зямлі расколіны, праз якія ў яго цёмнае царства мог бы пракрасціся сонечны прамень і разагнаць панавалую там цемру. У яго была калясніца, якую везлі чатыры чорныя жарабцы.

Аднойчы ён павёз прыгожую багіню раслін, Празерпіну, якую пасадзіў на трон у Гадэсе і зрабіў сваёй царыцай^[6].

• Т. 20. Плата — Проб. — М. : Советская энциклопедия, 1975. — 608 с. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Щукарев, А. Н. Плутон // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Ἀίδης // Реальный словарь классических древностей / авт.-сост. Ф. Любкер; Под редакцией членов Общества классической филологии и педагогики Ф. Гельбке, Л. Георгиевского, Ф. Зелинского, В. Канского, М. Куторги и П. Никитина. — СПб., 1885.
• А. А. Тахо-Годи. Аид, Гадес // Мифы народов мира: Энциклопедия в 2 т. (руск.) / гл. ред. С. А. Токарев. — 2-е изд.. — М.: Советская энциклопедия, 1991—1992. — ISBN 5-85270-069-Х.
• Циркин Ю. Б. Мифы Древнего Рима. — М., 2000. Архівавана 25 студзеня 2012.
• Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 6, 2 і далей

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Плутон (міфалогія)
• Плутон (нявызн.). Энциклопедия мифологии. Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2013. Праверана 22 жніўня 2013.