Тэорыя падштурхоўвання

Тэорыя падштурхоўвання або тэорыя штуршкоў (англ.: nudge theory) — канцэпцыя ў паводзінскай эканоміцы, паліталогіі і псіхалогіі, якая апісвае, як можна ўплываць на паводзіны людзей і прыманне рашэнняў без прымусу або забарон. Асноўная ідэя тэорыі — ствараць умовы, у якіх людзі самі выбіраюць "правільныя" або пажаданыя варыянты паводзін, але не абмяжоўваюцца ў альтэрнатывах.

Паходжанне і аўтары

Аўтарамі канцэпцыі з’яўляюцца амерыканскія вучоныя Рычард Тэйлер і Кас Санстайн, якія прадставілі яе ў кнізе Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness (2008). Рычард Тэйлер атрымаў Нобелеўскую прэмію па эканоміцы ў 2017 годзе за сваю працу ў галіне паводзінскай эканомікі.

Сутнасць канцэпцыі

Пад "падштурхоўваннем" разумеецца любы аспект структуры выбару, які прадказальна ўплывае на паводзіны людзей, не забараняючы ніякіх варыянтаў і не змяняючы істотна іх эканамічных стымулаў. Людзі павінны мець магчымасць лёгка адмовіцца ад прапанаванага варыянту.

Прыклады падштурхоўванняў

Размяшчэнне здаровай ежы на ўзроўні вачэй у кавярні для павышэння попыту на яе.
Аўтаматычная рэгістрацыя работнікаў у пенсійныя праграмы з магчымасцю адмовы.
Тэкставыя паведамленні з напамінамі пра візіт да лекара.
Выкарыстанне сацыяльных норм ("90% людзей ужо зрабілі гэта") для павелічэння ўдзелу ў грамадскіх ініцыятывах.

Крытыка

Крытыкі сцвярджаюць, што падштурхоўванне можа стаць формай маніпуляцыі.
Ставіцца пад пытанне этычнасць уплыву на выбар без поўнай інфармаванасці чалавека.
Эфектыўнасць падштурхоўванняў можа быць абмежаванай у доўгатэрміновай перспектыве.