Шмэр Іегуда Лейб Медалье

Шмэр Іегуда Лейб Медалье
Шмар'яху
Фота рабіна Медалье
Рабін Віцебску 1907 — 1929
Дзейнасць	рабін
Нараджэнне	22 ліпеня 1872(1872-07-22) Вегеры, Ковенская губерня, Расійская імперыя
Смерць	26 красавіка 1938(1938-04-26) (65 гадоў) Масква, СССР
Пахаванне	Расстрэльны палігон «Камунарка»
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Шмэр Іегуда Лейб Медалье (22 ліпеня 1872, Вегеры, Ковенская губерня, Расійская імперыя — 26 красавіка 1938, Масква) — галоўны рабін Віцебску ў 1907 — 1929 гадах, галоўны рабін Масквы з 1933 па 1938 годы. Адзін з самых уплывовых рабінаў Расійскай імперыі і СССР першай трэці XX стагоддзя. У 1938 годзе быў расстраляны.

Шмэр Іегуда Лейб Медалье нарадзіўся ў сям'і Любавіцкага хасіда ў літоўскі мястэчка Вегеры (Вегерай (літ.)) (па іншых звестках — у Шаўляй^[1]). Дзяцінства правёў у мястэчку Крэтынген (Крэтынга, Літва^[1]). У 17 гадоў паступіў у знакаміты літоўскі ешыбот «Слабодка» у Коўна (Каўнас). Праз тры гады, ажаніўшыся на дачцэ рабіна мястэчка Кралявец Чарнігаўскай губерні, пасяліўся ў доме цесця.

У 1898 стаў рабінам і атрымаў пасаду рабіна Тулы^[1], якое займаў з 1899 па 1903 год.

У 1903 годзе заняў месца рабіна Краляўца, у сувязі са смерцю цесця.

У 1907 годзе быў запрошаны адразу на дзве рабінскія пасады — у Віцебск і Кішынёў. Стаў рабінам харальнай Заручаўскай сінагогі ў Віцебску.

Падчас службы ў Віцебску карыстаўся значным аўтарытэтам у рэлігійным асяроддзі, быў своеасаблівым сувязным звяном паміж сістэмай літоўскіх ешыботаў і любавіцкімі хасідамі.

У 1910 годзе ўдзельнічаў у скліканым уладамі з'ездзе прадстаўнікоў яўрэйскіх супольнасцяў (Усерасійскім рабінскім з'ездзе) у Санкт-Пецярбурге.

У 1912 годзе ўдзельнічаў у Катавіцах ва ўстаноўчай канферэнцыі «Агудат Ісраэль» (грамадскага руху па абароне правоў і інтарэсаў рэлігійных габрэяў). Пасля Лютаўскай рэвалюцыі стаў сузаснавальнікам рэлігійных партый расійскіх яўрэяў «Ахдут» і «Кнэсэт Ісраэл»^[1].

Пасля кастрычніка 1917 года неаднаразова падвяргаўся пераследам як рэлігійны дзеяч. У студзені 1921 года абараняў у інсцэнаваным бальшавікамі «судзе над хедэрам» (публічным дыспуце, прысвечаным габрэйскай адукацыі) правы габрэяў на рэлігійную адукацыю^[1].

У 1927 годзе, з Мардэхаем Дубіным і іншымі рэлігійнымі дзеячамі здолеў дамагчыся замены смяротнага прысуду Любавіцкаму цадзіку Іосіфу Іцхаку Шнеерсону на высылку з краіны.

У пачатку 1920-х гадоў дапамагаў арганізаваць у Віцебску сетку гурткоў «Тыфэрэт Бахурым», закліканых распаўсюджваць веды аб габрэйскай рэлігіі сярод студэнтаў і працоўнай моладзі.

У канцы 1920-х гадоў Медалье быў вымушаны пакінуць месца рабіна ў Віцебску з-за ўзмацнення жорсткасці антырэлігійнай палітыкі савецкай улады. У 1929 годзе ён пасяліўся ў Туле, а ў 1931 годзе пераехаў у горад Ласінаастроўск пад Масквой^[1].

У 1933 годзе пасля ад'езду з СССР галоўнага рабіна Масквы Якава Клемеса заняў яго пасаду. У 1930-я гады Шмэр Іегуда Лейб Медалье быў адзіным афіцыйна дзеючым маскоўскім рабінам; ён займаў гэтую пасаду ва ўсіх чатырох яшчэ працавалі ў горадзе сінагогах — Харальнай, Арбацкай, Мар'інарошчынскай і на Вялікай Броннай вуліцы. Дэ-факта ён быў галоўным рабінам СССР. Быў арыштаваны 4 студзеня 1938 года.

Медалье абвінавацілі ў сувязях з яўрэйскай арганізацыяй «Джойнт» і, у прыватнасці, з яе даччынай структурай «Агра-Джойнт». Медалье пацвердзіў, што быў знаёмы з былым дырэктарам «Агра-Джойнта» Іосіфам Розенам, пачынаючы яшчэ з 1900-х гадоў. НКВД абвінаваціла Медалье ў тым, што ён «забяспечваў Розена паклёпніцкімі матэрыяламі аб становішчы Савецкага Саюза». Акрамя таго ён быў абвінавачаны ў сувязях з любавическим рэбе Іосіфам Іцхакам Шнеерсонам, з нямецкімі агентамі, і ў спакушэнні моладзі. 26 красавіка 1938 года суд прысудзіў Шмэра Іегуду Лейба Медалье да расстрэлу.

Быў расстраляны і пахаваны ў агульнай магіле на палігоне «Камунарка».

Рэабілітаваны пасмяротна праз 20 гадоў.

• Жонка — Двейра (Двойра) Берковна, народжаная Карасік^[2] (?—1962), у сям'і было 6 сыноў і 5 дачок^[3] (па іншых звестках 12 дзяцей^[1]), сасланая пасля арышту мужа ў Баян-Аул, вызвалена з ссылкі ў 1946 годзе па хадайніцтве сына Гирша Медалье.
  • Сын — Майсей (Мошэ) Медалье (26.05.1902^[4]—1938), рабін. Быў рабінам у Туле (1930^[5]) і Растове-на-Доне. Пасля 1917 года падвяргаўся пераследам з боку ўладаў. Арыштаваны 1 верасня 1935 года, прысуджаны да 5 гадоў ІТЛ. 28 лютага 1938 года арыштаваны ў лагеры, 10 сакавіка 1938 года «Тройкай УНКУС па ДВК «прысуджаны да расстрэлу»^[3]. Яго жонка Сара, народжаная Бяспалава (1907—1941) і двое дзяцей (Давід і ?) загінулі ў Халакост у Беларусі^[3][6].
  • Дачка — Броха (Берта)^[7] (1903—?), была замужам за Меерам Лейзеровічам Рабіновічам (1893—1959), рабочым, членам савета Маскоўскай Харальнай сінагогі да 1936 года, арыштаваным па адной справе з яе бацькам і асуджаным на 8 гадоў, якія ён адбыў на Калыме. 17 люты 1949 арыштаваны паўторна, прысуджаны да вечнай спасылцы ў Краснаярскі край^[3].
  • Сын — Барыс або Бер Шмэр Лейбовіч або Берл (1904—1983), рабін у Ленінградзе^[8], 20 ліпеня 1946 арыштаваны як сацыяльна небяспечны элемент, у момант арышту «без пэўных заняткаў». 8 лютага 1947 прысуджаны да ОСО пры МДБ СССР да спасылцы ў Краснаярскі край^[9], апошнія гады жыцця жыў пры Ленінградскай сінагозе, нейкі час працаваў там бібліятэкарам, потым гэта было забаронена^[10].
  • Сын — Арон^[11] або Аарон, рабін, жанаты з дачкой рабіна Растова-на-Доне Абрагама Хаіма Кацэнеленбогена і памёр падчас блакады Ленінграда у 1943 годзе^[8].
  • Сын — Абрагам (Аўром, Абрам Львовіч) Медалье (1906—1991), рабін і грамадскі дзеяч. Быў жанаты з дачкой рабіна з Бабруйск Шмуэля Бяспалава, які загінуў у Халакост^[12]. Абрагама Медалье называюць сваім настаўнікам некалькі вядомых рабінаў у краінах былога СССР. Як і яго браты, Абрагам атрымаў рэлігійную адукацыю, свецкую вышэйшую адукацыю атрымаў экстэрнам, быў выкладчыкам матэматыкі ў станкаінструментальным інстытуце. Быў арыштаваны ў студзені 1951 года. Тэрмін 7 гадоў па 58-м артыкуле, адбываў яго на шахце ў Минлаге (Інта). Вызвалены ў красавіку 1956 года^[13]. Лічыўся неафіцыйным рабінам Ленінграда аж да сваёй смерці.
  • Сын — Гірш (Рыгор, Гірш Львовіч), (25.07.1907—1992) падпалкоўнік медыцынскай службы, узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі і Айчыннай вайны II ступені, медалём «За баявыя заслугі» і іншымі^[14], жанаты на Мар'ям Каждан^[15], дачкі рабіна Шлома^[7], пасля вайны працаваў стаматолагам.
  • Дачка — Зісля (Зінаіда)^[7], замужам за Якавам Ромам^[3]
  • Дачка — Сара (Соф'я)^[7]
  • Дачка — Ліля^[1],
  • Дачка — Гинда^[1] або Гинда-Цирля, жыла ў Маскве, памерла ў адзіноце^[8].
  • Дачка — Рэбэка або Хая-Рыўка^[8] (1913—2002?)^[16], жыла ў Маскве, памерла ў адзіноце^[8].
  • Сын — Гілель Медалье (англ.: Hillel Medalia, 1916, Віцебск, — 1977, Антверпен), рабін і грамадскі дзеяч. У 1932 годзе па жаданні бацькі з'ехаў за мяжу да сваякоў. Атрымаў рэлігійную і свецкую адукацыю, доктар філасофіі. Быў адным з кіраўнікоў руху Мізрахі у Вялікабрытаніі, рабінам горада Лідс, пазней рабінам горада Антверпен. Рэдактаваў пераклад Шулхан аруха на англійскую мову.

• Рабін Пінхас Гольдшмідт, які заняў пасаду рабіна Масквы ў 1991 годзе падарыў Маскоўскай харальнай сінагозе парахет (заслону) у памяць аб Медальі, якая па гэты дзень выкарыстоўваецца ў будні.
• У 2011 годзе быў створаны мемарыяльны камітэт, які паставіў мэту вярнуць нашчадкам імя Медалье.
• З 19 лістапада 2014 года па 11 студзеня 2015 года ў Габрэйскім музеі і цэнтры талерантнасці праходзіла выстава «Рабінская дынастыя», прысвечаная памяці рабіна і яго дзяцей.
• 5 лютага 2017 года ў памяць аб галоўным рабіне Масквы Медалье ўсталявалі мемарыяльную таблічку на жылым доме (лётчыка Бабушкіна, д. 11/2), які стаяў на месцы, дзе знаходзіўся дом, у якім ён жыў з роднымі^[17].
• У 2022—2023 гадах па па ініцыятыве праўнучкі рабіна Ганны Медалье і яўрэйскага фонду «Шміні» была адноўлена Вялікая Любавіцкая сінагога ў Віцебску^[18].

1. ↑ ^{а б в г д е ё ж з} Біяграфія. Медалье Шмэр-Лейба (1872) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 10 красавіка 2023. Праверана 2 чэрвеня 2023. Памылка ў зносках: памылковы тэг <ref>; імя "otkr" вызначана некалькі разоў з розным зместам
2. ↑ Падпалкоўнік мёд. службы Медалье Гірш Львовіч 1907—1992 (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 17 ліпеня 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
3. ↑ ^{а б в г д} Элиэзер М. Рабинович. Трое из раздавленного поколения (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 14 лістапада 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
4. ↑ Историческая информация о городе Тула (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 22 лістапада 2023. Праверана 22 лістапада 2023.
5. ↑ Алфавитный список жителей (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 18 ліпеня 2022. Праверана 18 ліпеня 2022.
6. ↑ Сара Медалье (Беспалова), 1907—1941 (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 17 ліпеня 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
7. ↑ ^{а б в г} Валерий Шубинский. Медалье: род, история, вера (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 8 красавіка 2023. Праверана 17 ліпеня 2022.
8. ↑ ^{а б в г д} Раввинская династия пережила СССР (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 8 красавіка 2023. Праверана 17 ліпеня 2022.
9. ↑ Медалье Бер Шмер Лейбович (1904) // Открытый список (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 10 красавіка 2023. Праверана 2 чэрвеня 2023.
10. ↑ Еврейские старики поколения тшувы (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 18 ліпеня 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
11. ↑ В Петербурге откроют выставку, посвященную раввинам Медалье (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 8 красавіка 2023. Праверана 17 ліпеня 2022.
12. ↑ Рав Гилель Медалье. Новая встреча. (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 17 ліпеня 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
13. ↑ Внучка и дочь Медалье (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 23 мая 2022. Праверана 14 ліпеня 2022.
14. ↑ Медалье Гирш Львович // Память народа (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 17 ліпеня 2022. Праверана 17 ліпеня 2022.
15. ↑ Памылка ў зносках: Няслушны тэг <ref>; для зносак vite няма тэксту
16. ↑ Уникумы. Часть 2 (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2022. Праверана 14 ліпеня 2022.
17. ↑ Памяць расстралянага ў 1938-м галоўнага рабіна Масквы ўвекавечылі ў сталіцы (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 6 лютага 2017. Праверана 5 лютага 2017.
18. ↑ Як ідзе аднаўленне Віцебскай сінагогі