Делта Јарец

Делта Јарец
	Местоположба на Делта Јарец (заокружен)
Податоци од набљудување; Епоха J2000,0 Рамноденица J2000,0
Соѕвездие	Јарец
Ректасцензија	21ч 47м 03с
Деклинација	−16° 07′ 38″
Прив. величина (V)	2.85
Особености
Спектрален тип	A7III
U−B Боен показател	+0.07
B−V Боен показател	+0.31
Променлив тип	Делта Штит; Затемнувачка двојна ѕвезда
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)	-0.2 км/с
Сопствено движење (μ)	Рект: 263.26 млс/г; Дек.: -296.23 млс/г
Паралакса (π)	84.58 ± 0.88 млс
Оддалеченост	~39 сг ; (~11 пс)
Апсолутна величина (MV)	2.49
Податоци
Маса	0.61-1.25 M☉
Полупречник	1.64 R☉
Сјајност	8.5 L☉
Температура	7,700 K
Вртење	87 km/s
Други ознаки
	Deneb Algedi, Scheddi, 49 Capricorni, GJ 837, HR 8322, BD−16°5943, HD 207098, GCTP 5258.00, SAO 164644, FK5 819, HIP 107556, GC 30491, ADS 15314, CCDM 21470-1607
Наводи во бази
SIMBAD	— податоци

Делта Јарец(δ Јарец) или уште именуван како Денеб Алгеди (или како Денеб Алгеди)^[5]^[6], е двоен ѕвезден систем^[7] оддалечен приближно 39 светлосни години, кој се наоѓа во соѕвездието на Јарецот(морска коза). Главната ѕвезда во системот е бел џин, чија светлина здружена со останатите тела ја прави најсветлата ѕвезда во соѕвездието. Бидејќи скоро има форма на елипса, Делта Јарец може да биде помрачена од страна на Месечината и ретко од страна на планети.

Ѕвезден систем

Делта Јарец е елипсен, двоен ѕвезден систем сличен на Алгол, со орбитален период од 1,022768 дена и наклон близок со видикот од Земјата^[7]. Највисоката очигледна, визуелна величина на парот е 2.81. При затемнување на главната ѕвезда, оваа величина се намалува за 0,24. Го примарната ѕвезда ја затемнува секундарната, величината се намалува за 0,09.^[8]

Главната ѕвезда, Делта Јарец А, има ѕвездена класификација како A7м III,, при што укажува дека е џин на којшто му се исцрпени изворите на водород во неговото јадро. Поточно, ова е карактеристична Ам ѕвезда со спетктрален тип kA5hF0мF2 III ставена под ревидираниот МК систем^[9]. Оваа нотација укажува дека К-линијатa се совпаѓа со температурата на некоја А5 ѕвезда, водородниот спектрален тип се совпаѓа со на Ф0 ѕвезда и металните апсорпциони линии се совпаѓаат со оние на Ф2 ѕвезда.^[10]

Во минатото, оваа ѕвезда се сметала дека била променлива на Делта Скути, што е редок случај за Ам ѕвезда. Оваа категоризација била ставена под знак прашање кога во 1994 година, при набљудувања се видело дека не е инхерентно променлива.^[11] Споредена со Сонцето, главната ѕвезда има дупло поголема маса и скоро двапати поголем полупречник.^[12] Ротира брзо со проектирана вртежна брзина од 105 км с⁻¹^[13](Оваа вртежна стапка е синхронизирана со орбиталниот период). Треба да се земе предвид дека ова е невообичаено за Ам ѕвезда да има толку висока вртежна брзина^[11]. Надворешната обвивка зрачи енергија на делотворна температура од 7,301 келвини^[10], давајќи и бел сјај на ѕвезда од А-тип^[14]. Секундарната ѕвезда е тип Г или К со маса приближна на масата на Сонцето(90%).^[12]

Постојат 2 оптички придружника. Ѕвезда со величина од 16 е 1 лачна минута оддалечена, додека пак ѕвезда Д со величина од 13 е 2 лачни минути оддалечена од системот.

Обсервациона историја

Во 1906 година, астрономот Весто Слифр открил дека Делта Јарец бил спектроскопски двоен ѕвезден систем^[15]. Орбитата била детерминирана во 1921 година од страна на Клифорд Крамп користејќи 69 радијални мерки за брзина добиено од Опсерваторијата Јеркес.^[16] Сепак, природата на елипсниот двоен систем не била откриена сè до 1956 година од страна на Олин Џ. Еген.^[17]

Имиња и културни асоцијации

Традиционалното име 'Денеб Алгеди' потекнува од арапскиот збор ذنب الجدي (ðanab al-jady) што значи „опашот на козата“, покажувајќи на рибниот опаш на небесната морска коза, Јарец. Според астрологијата, претставувањето на флексибилниот опаш на Денеб Алгеди се одразува во асоцијацијата дека носи и добра и лоша среќа.^[18] Таа е една од Бехенските ѕвезди од средновековната астрологија, асоцирана со халкидонскиот, риганскиот и кабалистичкиот симбол .

Во кинеската астрономија, Делта Јарец е позната уште како 壘壁陣四 (Lěi Bì Zhèn sì), што значи „Четвртата ѕвезда од линијата на ѕидини“.^[19] Ова покажува на нејзиното постоење помеѓу астеризмот познат како „Линијата на ѕидините“, при што ги вклучува кЈарец, ɛЈарец, γЈарец, ιВодолија, λВодолија, σВодолија, φВодолија, 27Риба, 29Риба, 33Риба и 30Риба.^[20]

Поврзано

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 van Leeuwen, F. (November 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction“, Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357
↑ ^2,0 ^2,1 Feinstein, A. (November 1974), „Photoelectric UBVRI observations of AM stars“, Astronomical Journal, 79: 1290, Bibcode:1974AJ.....79.1290F, doi:10.1086/111675
↑ Wilson, Ralph Elmer (1953). General Catalogue of Stellar Radial Velocities. Washington: Carnegie Institution of Washington. Bibcode:1953QB901.W495.....
↑ „del Cap -- Eclipsing binary of Algol type“, SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, Посетено на 2012-02-06
↑ Allen, Richard Hinckley (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. Dover. стр. 141. ISBN 0-486-21079-0. Посетено на 21 June 2015.
↑ Bakich, Michael E (1995). The Cambridge Guide to the Constellations. Cambridge University Press. стр. 116. ISBN 0-521-44921-9. Посетено на 21 June 2015.
↑ ^7,0 ^7,1 Eggleton, P. P.; Tokovinin, A. A. (September 2008). „A catalogue of multiplicity among bright stellar systems“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 389 (2): 869–879. arXiv:0806.2878. Bibcode:2008MNRAS.389..869E. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13596.x.
↑ Malkov, O. Yu.; и др. (February 2006), „A catalogue of eclipsing variables“, Astronomy and Astrophysics, 446 (2): 785–789, Bibcode:2006A&A...446..785M, doi:10.1051/0004-6361:20053137
↑ Gray, R. O.; и др. (October 2003), „Contributions to the Nearby Stars (NStars) Project: Spectroscopy of Stars Earlier than M0 within 40 Parsecs: The Northern Sample. I.“, The Astronomical Journal, 126 (4): 2048–2059, arXiv:astro-ph/0308182, Bibcode:2003AJ....126.2048G, doi:10.1086/378365
↑ ^10,0 ^10,1 Trilling, D. E.; и др. (April 2007), „Debris disks in main-sequence binary systems“, The Astrophysical Journal, 658 (2): 1264–1288, arXiv:astro-ph/0612029, Bibcode:2007ApJ...658.1289T, doi:10.1086/511668. See p. 33.
↑ ^11,0 ^11,1 Lloyd, C.; Wonnacott, D. (January 1994), „Is the ROSAT Wide Field Camera EUV source and AM eclipsing binary, Delta Capricorni, also a Delta Scuti variable?“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 266: L13–L16, Bibcode:1994MNRAS.266L..13L, doi:10.1093/mnras/266.1.l13
↑ ^12,0 ^12,1 Batten, A. H.; Fletcher, J. M. (April 1992), „A new spectroscopic orbit for Delta Capricorni“, Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, 86 (2): 99–109, Bibcode:1992JRASC..86...99B
↑ Royer, F.; и др. (October 2002), „Rotational velocities of A-type stars in the northern hemisphere. II. Measurement of v sin i“, Astronomy and Astrophysics, 393: 897–911, arXiv:astro-ph/0205255, Bibcode:2002A&A...393..897R, doi:10.1051/0004-6361:20020943
↑ „The Colour of Stars“, Australia Telescope, Outreach and Education, Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation, December 21, 2004, Архивирано од изворникот на 2013-12-03, Посетено на 2012-01-16
↑ Slipher, V. M. (1906). „Variable radial velocity of delta Capricorni“. The Astrophysical Journal. 24: 361. Bibcode:1906ApJ....24..361S. doi:10.1086/141403.
↑ Crump, C. C. (1921). „The orbit of 49 delta Capricorni“. The Astrophysical Journal. 54: 127–132. Bibcode:1921ApJ....54..127C. doi:10.1086/142630.
↑ Eggen, Olin J. (1956). „Two New Bright Variable Stars: δ Delphini and δ Capricorni“. Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 68 (405): 541–544. Bibcode:1956PASP...68..541E. doi:10.1086/126996.
↑ Wright, Anne (2003), The Fixed Stars: Deneb Algedi, Архивирано од изворникот 2005-06-16, Посетено на July 28, 2005
↑ 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Архивирано на 29 септември 2009 г., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
↑ 中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7.

Malasan, H. L.; и др. (1989). „Delta Capricorni – an evolved binary or a main-sequence binary?“. Astronomical Journal. 97: 499–504. Bibcode:1989AJ.....97..499M. doi:10.1086/114999.