Економија на Северен Кипар
Во економијата на Северен Кипар доминира услужниот сектор (69% од БДП во 2007 година), кој ги вклучува јавниот сектор, трговијата, туризмот и образованието. Индустријата (лесното производство) придонесува со 22% од БДП, а земјоделството со 9%.[5] Економијата на Северен Кипар работи на основа на слободен пазар, со значителен дел од административните трошоци финансирани од Турција. Северен Кипар ја користи турската лира како своја валута, што ја поврзува нејзината економска ситуација со економијата на Турција. Заклучно со 2014 година, БДП по глава на жител на Северен Кипар изнесувал 15.109 долари, а БДП 4,039 милијарди долари. Економијата пораснала за 4,9% во 2014 година и 2,8% во 2013 година, што значи дека Северен Кипар расте побрзо од Република Кипар.[6][7] Северен Кипар бележи економски раст и намалување на невработеноста во текот на 2010-тите; стапката на невработеност во 2015 година била 7,4%,[8] помала од 8,3% во 2014 година [9] Стапката на инфлација во јуни 2015 година изнесувала 3,18%.[9][10][11] Ембаргото, долг и улога на Турција Поради својот меѓународен статус и ембаргото на нејзините пристаништа, ТРСК во голема мера зависи од турската воена и економска поддршка.[12] Целиот извоз и увоз на ТРСК треба да се врши преку Турција, освен ако не се произведуваат локално, од материјали добиени во областа (или увезени преку едно од признатите пристаништа на островот) кога може да се извезат преку едно од легалните пристаништа. Продолжениот кипарски проблем негативно влијае на економскиот развој на ТРСК. Република Кипар, како меѓународно признат орган, ги прогласила аеродромите и пристаништата во областа што не е под нејзина делотворна контрола, затворени. Сите земји-членки на ОН и ЕУ го почитуваат затворањето на тие пристаништа и аеродроми според декларацијата на Република Кипар. Турската заедница тврди дека Република Кипар ја искористила својата меѓународна позиција за да ги оневозможи економските односи меѓу ТРСК и остатокот од светот.[13][14] Меѓу Турција и Северен Кипар има тригодишни програми за финансиска и економска соработка.[15] Во 2013 година, Турција префрлила 430 милиони турски лири во буџетот на кипарските Турци, што претставува 5,7% од БНП и една седмина од државниот буџет. Помошта од Турција се намалила од 7,1% од буџетот во 2004 година. Дополнително, во 2013 година бил забележан буџетски дефицит од 7,2% од БНП, а кредит од 6,6% од БНП бил добиен од Турција. Помеѓу 2004 и 2013 година, Северен Кипар постојано имал буџетски дефицит, достигнувајќи го врвот на 14,0% од БНП во 2009 година. Ова поттикнало постојано задолжување од Турција, достигнувајќи максимум 12,2% од БНП во 2009 година.[16] Во декември 2014 година, Северен Кипар имал вкупен долг од 23 милиони турски лири, од кои 7,5 милиони лири се надворешен долг кон Турција. Тоа изнесувало 1,5 пати повеќе од БДП.[17] Економски раст И покрај ограничувањата наметнати од недостатокот на меѓународно признавање, номиналните стапки на раст на БДП на економијата на ТРСК во 2001-2005 година биле 5,4%, 6,9%, 11,4%, 15,4% и 10,6%, соодветно.[18][19] Реалната стапка на раст на БДП во 2007 година се проценува на 2%.[5] Овој раст е поттикнат од релативната стабилност на турската лира и бумот во образовниот и градежниот сектор. Растот дополнително бил поттикнат со доаѓањето на купувачи на домови од Северна Европа, кои инвестирале во вили за одмор. Над 10.000 Британци, вклучително и иселеници, купиле вили за одмор таму за да живеат постојано или да ги посетат во текот на летните месеци. Овие доселеници генерирале над 1 милијарда американски долари помеѓу 2003 и 2007 година. Помеѓу 2002 и 2007 година, Бруто националниот производ по глава на жител се зголемил повеќе од тројно (во тековни американски долари):[20]
Студиите на Светска банка покажуваат дека БДП по глава на жител во ТРСК пораснал на 76% од БДП по глава на жител во Република Кипар во услови прилагодени на ЈПП во 2004 година (22.300 американски долари за Република Кипар и 16.900 за ТРСК).[18][19] Официјалните проценки за БДП по глава на жител во тековни американски долари се 8.095 во 2004 година и 11.837 во 2006 година.[20] Развој   Иако економијата на ТРСК се развива во последниве години, таа сè уште зависи од паричните трансфери од турската влада. Според договорот од јули 2006 година, Анкара треба да му обезбеди на Северен Кипар економска помош во износ од 1,3 милијарди американски долари за три години (2006-2008).[5] Ова е продолжение на тековната политика според која турската влада издвојува околу 400 милиони американски долари годишно од својот буџет за да помогне во подигнувањето на животниот стандард на кипарските Турци.[21][22][23] ТуризамТуристичкиот сектор на Северен Кипар забележал високи нивоа на постојан раст. Северен Кипар во 2013 година го посетиле 1,23 милиони туристи, од кои 920.000 биле од Турција. Бројот на туристи се удвоил од 2006 година, кога биле забележани 570.000 туристи. Приходите од туризмот биле 616 милиони долари, што е зголемување од 390 милиони долари во 2009 година и 288 милиони долари во 2004 година [11] Бројот на туристички легла се зголемил на 17.000 во 2011 година [24] БанкарствоБанкарскиот сектор пораснал за 114% од 2006 до 2011 година. Банката за развој на ТРСК е членка на Асоцијацијата на развојни финансиски институции во Азија и Тихиот Океан (ADFIAP).[25] Извоз и увозСТО статистички ги брои производите од Северен Кипар како производи од Турција.[26] Во 2014 година извозот на Северен Кипар изнесувал 130 милиони долари, со пораст од 11,9% во однос на 2013 година, а увозот изнесувал 1,51 милијарди долари, со пораст од 3,6% од 2013 година. Главниот трговски партнер е Турција, од 2014 година, 64,7% од увозот на кипарските Турци е од и 58,5% од извозот на кипарските Турци во Турција. Земјите од Блискиот Исток се дестинација на 30,3% од извозот на кипарските Турци и нивниот удел во извозот на Северен Кипар е значително зголемен и изнесувал само 17,8% во 2006 година. Учеството на извозот во Европската Унија значително се намалил од 15,0% во 2006 година на 6,2% во 2014 година, додека увозот од Европската Унија бил 15,5% од вкупниот увоз. Земјоделскиот сектор е извор на огромно мнозинство на извезени стоки. Во 2013 година, 32,4% од извезените производи се сурови земјоделски производи, а 50,8% преработки. 8,7% од извозот бил минерали, 3,0% облека и 5,1% други индустриски производи. Суровиот цитрус сам по себе сочинувал 19,1% од вкупниот извоз.[27] Најважните извезени производи, според приходот што го произведуваат, се млечните производи, цитрусот, ракија, отпадот, концентратот од цитрус, пилешкото месо и компирот.[28] Подолу е табела што ја прикажува дистрибуцијата на извозот на Северен Кипар по стоки:
Наводи
Надворешни врски
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
