Во текот на нејзината историја како владејачка партија, покрај официјалниот марксизам-ленинизам, во партијата постојат и неоформални табори со олигархиски карактер што застапуваат потрошувачки и неолиберални гледишта, како и левичарски табори што ѝ го оспоруваат правото на партијата и другите табори.[8]
Партијата е основана во јули 1921 г. во Шангај.[9][10][11] По долготрајната граѓанска војна, КПК извојувала победа над Куоминтангот и во 1949 г. завладеала со цела континентална Кина.[12] Куоминтангот се повлекол на островот Тајван, со кој владее и денес.
Историјата на партијата пред и по основањето на НР Кина бележи разни борби за превласт на идеологиите, од кои најдраматична е деструктивната Културна револуција. Во прво време партијата членувала во Коминтерната, но во 1960-тите дошло до идеолошко разидување со Комунистичката партија на СССР и раскинување на меѓусебните врски. Во следниот период, партиската идеологија доживеала преобразба под водство на Денг Сјаопинг, усвојувајќи го моделот на пазарна економија, што овозможил силен и долготраен економски раст и развој.[13]
КПК е најголемата политичка партија на светот,[14] со повеќе од 80 милиони членови[15] кон крајот на 2010 г. или 6,0% од населението. Речиси сите функционери и чиновници во државната и воената управа се членови на партијата.[16] Почнувајќи од 1978 г., партијата настојува да ги институционализира сите политички промени, обраќајќи големо внимание на целовитоста на структурата. Денес таа полага особено значење на единството во партијата, избегнува секакви јавни судири и функционира по пат на отворен демократски централизам.
Организација
Организациската структура на партијата доживеала колапс за време на Културната револуција, пред да биде повторно изградена од Денг Сјаопинг, кој го вратил државниот апарат во рацете на партијата.
Во теорија, највисокиот орган на партијата е Националниот конгрес на КПК, кое се состанува барем еднаш на пет години. Најважни органи уредени со уставот на партијата се:
Централната комисија за дисциплинска инспекција — во непосредна надлежност на Националното собрание и на исто ниво како ЦК на КПК, со задача да спречува и казнува злоупотреби и малверзации кај партиските кадри.
Организации во надлежност на Централниот комитет
Други централни организации во непосредна надлежност на Централниот комитет на партијата се:
Покрај ова, постојат разни одбори и предводни групи со партиска и државна надлежност. Во нив членуваат повисоките државни функционери заклучно со претседателот и премиерот. Најважни се:
Централен одбор за опфатно раководење со општествениот поредок;
Државен одбор за реформи во јавниот сектор;
Централна предводна група за финансови работи;
Централна предводна група за финансово-економски работи;
Централна предводна група за тајвански работи;
Централна предводна група за надворешни работи;
Централна предводна група за државна безбедност;
Централна предводна група за рурални работи;
Централна предводна група за градење на партијата;
Централна предводна група за пропагандно-идеолошки работи;
Централна предводна група за борба против порнографијата и протизаконските изданија;
Централна предводна група за спречување на и справување со отстапничките организации (особено Фалун гунг);
Централна предводна група за запазување на стабилноста;
Централна предводна група за системски реформи во културата;
Централна предводна група за хонгконшки и макајски работи;
Централна предводна група за борба против митото;
Централна предводна група за заштита на партиските тајни;
Централна предводна група за унапредување на партиската организација меѓу народот и обука на партиските членови;
Централна предводна група за работа со Тибет;
Централна предводна група за работа со Синѓанг;
Централна предводна група за противкорупциско воспитување.
Секои пет години партијата свикува Национален конгрес со две формални функции: да разгледува и усвојува измени во уставот на партијата и да избира Централен комитет со околу 300 члена. Централниот комитет пак, ги избира членовите на Политбирото. Во практика, составот на Централниот комитет и Политбирото се определува пред свикувањето на собранието, а главната цел на самото собрание е да ги објави целите и плановите на партијата за следните неколку години.
Центарот на моќта во партијата е содржан во Постојаниот комитет на Политбирото. Членовите на овој комитет и Политбирото се определуваат зад затворени врати вон собранието. Новиот состав на врховното раководство се објавува на заобиколен начин преку распоредот на портретите во партиското гласило „Народен дневник“. Бројот на членови на Постојаниот комитет се разликува во зависност од мандатот, со тенденција на зголемување.
Постојат уште две партиски организации од клучно значење: формалната управа (влада) и Народноослободителната армија (вооружените сили на Кина). Главните органи што вршат надзор и контрола на војската се Централниот воен комитет и Општото политичко одделение.
Според стручната јавност, партијата има два табора.[18] Едниот е наречена „Шангајска клика“ или „Елитисти“ и се состои од функционери што дошле на позициите од понапредните покраини. Другиот се нарекува „Народна клика“ и се состои од функционери што се издигнале во хиерархијата претежно од руралната внатрешност, преку учество во Сојузот на комунистичката младина на Кина. Помали неформални групи се „Чингхуа“ и погрдно наречените „Престолонаследници“, кои се деца или роднини на претодни функционери. Двата табора се надополнуваат и имаат свои стручности и не дозволуваат соперништвото да ѝ наштети на партијата. Ова е постигнато благодарение на мошне претпазливиот пристап за да се добие рамнотежа помеѓу таборите. Ваквата поставеност на власта се нарекува „една партија, два табора“.
Дисциплина
Установата задолжена за борба против корупција е Централната комисија за дисциплинска инспекција, која врши истрага и ги гони осомничените во доверливи услови. Нејзините овластувања и надлежности се независни од редовната полиција и редовното судство бидејќи така би подлежеле на влијанија и ургенции од локалните кадри. Во методите спаѓаат силни притисоци и закани од физички и психолошки карактер. Системот е многу успешен во борбата против корупцијата, отстранувајќи голем број на корумпирани функционери, меѓу кои и некои многу моќни државници.[19]
Историја
Местото каде се одржалo првиот собрание (конгрес) на КПК (јули 1921) во Шангај.
Партијата води потекло од Четворомајското движење (1919), со кое интелектуалците усвоиле радикални идеологии како анархизмот и комунизмот.[20] Идеологијата на КПК претрпела големи измени од нејзиното основање и доаѓање на власт во 1949 г. до денес. Револуцијата на Мао Цетунг на која почивала партијата номинално се засновала на марксизам-ленинизам со осврт на руралните подрачја како главна проблематика во земјата во тоа време. Во текот на 1960-тите и 1970-тите, партијата претрпела голем идеолошки пресврт и ги раскинала врските со Комунистичката партија на СССР под водство на Никита Хрушчов и Леонид Брежнев. Според тогашната Маова селанска идеологија, државата треба да биде под „постојана и непрекината револуција со диктатура на пролетаријатот“. По успехот на социјалистичката револуција, на дневен ред дошла културата во земјата, доведувајќи до Културната револуција. Овој спој на идеи подоцна е наречен маоизам, силна идеологија во противположба на советскиот „марксистички ревизионизам“.
Меѓутоа, по смртта на Мао во 1976 г., новиот водач Денг Сјаопинг покренал темелни економски реформи, воведувајќи „социјализам со кинески одлики“.[21] Отфрлајќи ги „крајно левичарските“ елементи од маоизмот, Денг ги предводел реформите со тврдењето дека социјализмот не е спротивен на и нескладен со пазарната економија. Системот останал еднопартиски и авторитарен, но промените во политиката донеле значаен економски раст и развој.[22] Меѓутоа, самата идеологија се судрила со маоистите и прогресивните либерали. Овие несогласување, заедно со други општествени фактори, довеле до познатите протести на плоштадот „Тјенанмен“ во 1989 г. Денговата замисла за успешни економски остварувања и новиот социјалистички пазарен модел биле усвоени и втемелени во уставот на партијата од 1997 г. како идеологијата денгизам.
Раководството од „третото поколение“ на чело со Џанг Цемин, Џу Женгџи и нивните колеги продолжиле да ја водат земјата според начелата на денгизмот, дополнета со повторното заживување на кинескиот национализам во 1990-тите и негово неформално прифаќање како начело на партијата. Како дел од Џанговата оставнина, во 2003 г. партијата ги усвоила неговите „три претстави“ како идеолошки начела, каде се бара партијата да ги претставува (застапува) „напредните производни сили, прогресивната насока на кинеската култура и фундаменталните интереси на народот.“ Постојат различни толкувања за овие начела, меѓу кои и она со кое се дава легитимитет навлегувањето на олигарси во партијата.
Постојаната и исклучива насоченост кон економскиот развој довела до најразлични сериозни општествени проблеми. Раководството од „четвртото поколение“ предводено од Ху Ѓинтао и Вен Ѓабао стапило на сцената во 2003 г. со обид да го измени овој неповолен тренд со мешан пакет од економско-социјални мерки. Оваа нова идеологија подразбирала создавање на „социјалистичко складно општество“ преку концептот на научен развој.
Со текот на економската либерализација, моќта на партијата врз државата постепено се намалувала. Со сите меѓувремени измени, денешната КПК нема многу сличности со начелата на нејзините основачи. Во 2000-тите, партиското раководство ја разгледуало можноста за отфрлање на поимот „комунистичка“ од името на партијата, но решиле да не ја направат ваквата промена, плашејќи се дека ќе има одметнати политичари што ќе основаат нова комунистичка партија.[23] Највеќето комунисти денес ја осудуваат КПК како капиталистичка. Особено спротивставени на нејзината политика се антиревизионистите и приврзаниците на Кинеската нова левица во рамките на самата партија.
КПК раководи со земјата во еднопартиски систем на управување, со тоа што постојат и други партии, кои одговараат на Одделението за работа со Обединетиот фронт и не се независни и опозициски. Опстојувањето на еднопартискиот систем се делумно должи на антиколонијалната и „народноослободителна“ историска улога на партијата, како и поради искуствата од масовните безредија и уништувања за време на Културната револуција, кога политичката клима била јасно спротивставена на партијата.[23]
McGregor, Richard. The Party: The Secret World of China's Communist Rulers. Harper Perennial: New York, 2012. ISBN 978-0-06-170876-3.
Yoshihiro, Ishikawa. The Formation of the Chinese Communist Party translated by Joshua A. Fogel (Columbia University Press; 2012) 503 pages; A study of the party's creation that documents its foreign associations; draws on newly released documents in Chinese, Japanese, and Russian.
↑„Hu warns Chinese Communist Party“. BBC. 1 јули 2011. Посетено на 21 јули 2011. Иако годишнината се одбележува во петок, партијата го одржала првото собрание на 23 јули.
↑Gay, Kathlyn. [2008] (2008). 21st Century Books. Mao Zedong's China. ISBN 0-8225-7285-0. стр. 7
↑„EPP“. Архивирано од изворникот на 2013-07-24. Посетено на 18 април 2012.
↑Li, Cheng. „Zhao Leji 赵乐际“(PDF). Brookings Institution. Архивирано од изворникот(PDF) на 25 декември 2022. Посетено на 21 јули 2023.
↑„Shi Taifeng“. National Committee of the Chinese People's Political Consultative Conference. 11 март 2023. Архивирано од изворникот на 22 јули 2023. Посетено на 22 јули 2023.
.JPG){kind=link}