Крал

Крал е машки монарх, односно шеф на држава. Женскиот монарх се нарекува кралица.

Подоцна, во текот на доцната антика и во средниот век, кралот прераснал во вистински само-владетел, надлежен за целокупното функционирање на државата. Поединечната улога на кралот почнала да опаѓа од 16 век, кога монархиите станале уставни и парламентарни, со што голем дел од функциите на кралот во државата ги презеле други институции. Денес, кралевите во повеќето монархии имаат формално церемонијална улога, а во пракса сѐ уште задржуваат значителен имот и политичко влијание. Сепак, постојат и апсолутни монархии, во кои кралот има целосна власт.

Изворно, кралевите во племенските држави имале само неколку улоги:

• Да бидат судии во текот на народните собири
• Да служат како свештеници при принесувањето на жртви
• Да бидат водачи во војните (поради физичките индиспозиции, ова ги исклучувало жените како кралици во раниот развоен период на општествата).

Во своето дело „Пофалба на глупоста“, Еразмо Ротердамски ги исмејува кралевите, за кои вели дека немаат ниту половина унца сол во главата. Според него, кралот мора да ги води јавните а не приватните работи, да ги почитува законите и да се грижи за чесноста на службениците, а не да го троши времето на забава, лов и коњи, да продаваат благороднички титули и на поданиците да им наметнуваат давачки.^[1] Исто така, тој вели дека кралевите не се надарени со никакви добри духовни својства, тие им робуваат на пороците и на страстите и никогаш не се задоволни со она што го имаат.^[2]

Во делото „Богатството на царот Радован“ (во есејот „За кралевите“), српскиот поет Јован Дучиќ пишува дека ретко кој крал бил среќен, зашто околу него се собираат многу луѓе кои му прават сплетки и сакаат да ги остварат своите интереси, а народот секогаш очекува премногу од него. Исто така, тој смета дека луѓето се најчесто неправедни кон кралевите и често ги сметаат за тирани, поради стравот од нивната сила. Навистина, често се случува владетелите да се гладни за власт и по секоја цена сакаат да ја зачуваат власта при што не се воздржуваат од примена на секакви средства.^[3]

Кралот се јавува како тема во бројни дела од уметноста и популарната култура.

• „Огнен и латински крал“ - македонска народна песна.^[4]
• „Моќниот крал Атата и убавата принцеза Ираира“ — папуанска приказна.^[5]
• „За војникот кој станал крал“ – полска народна приказна.^[6]
• „За кралот и неговите три сина - двајца паметни а еден глупав“ – полска народна приказна.^[7]
• „За кралскиот син“ – полска народна приказна.^[8]
• „Кралот и овчарот“ (српски: Краљ и чобанин) - српска народна приказна.^[9][10]
• „Будимскиот крал и кралицата“ (српски: Будимски краљ и краљица) - српска народна песна.^[11]
• „Ќерката на кралот на баксузите“ - унгарска народна приказна.^[12]
• „Двајцата златокоси принца“ - унгарска народна приказна.^[13]
• „Принцот Зрно Грозје“ - унгарска народна приказна.^[14]
• „Раката на кралот Владисав“ (српски: Ruka kralja Vladisava) - бугарштица.^[15]

• „Слабиот крал и дебелиот готвач“ — кус расказ за деца на ангискиот писател Доналд Басет од 1967 година.^[16]
• „Фалш“ — кус расказ на австрискиот писател Томас Берхнард од 1978 година.^[17]
• „Кралска гробница“ — кус расказ на Томас Берхнард од 1978 година.^[18]
• „Крал без коски“ — басна на американскиот писател Емброуз Бирс.^[19]
• „Мачката и кралот“ — басна на Емброуз Бирс.^[20]
• „Двајцата кралеви и двата лавиринта“ — расказ на аргентинскиот писател Хорхе Луис Борхес.^[21]
• „Кралот во Тула“ — песна на Јохан Волфганг Гете.^[22]
• „Кралот Дроздобрад“ — сказна на браќата Грим.^[23]
• „Големиот кнез“ — кус расказ на македонскиот писател Живко Грозданоски.^[24]
• „Кралеви во прогонство“ — роман на францускиот писател Алфонс Доде од 1879 година.^[25]
• „Танцот на кралот Матијаш“ — песна на словенечкиот поет Отон Жупанчич.^[26]
• „Постојаниот принц“ (шпански: El principe constante) — драма на шпанскиот писател Педро Калдерон де ла Барка од 1629 година.^[27]
• „Ода за кралот на Харлем“ (шпански: Oda al rey de Harlem) — песна на шпанскиот поет Федерико Гарсија Лорка.^[28]
• „Кралска крв“ — роман на американскиот писател Синклер Луис.^[29]
• „Балада за еден крал, како и за една болва“ (руски: Баллада об одном короле и тоже об одноҋ блохе) — песна на рускиот поет Владимир Мајаковски од 1919 година.^[30]
• „Кралско височество“ — роман на германскиот писател Томас Ман од 1909 година.^[31]
• „Бесете ги кралевите“ — песна на унгарскиот поет Шандор Петефи.^[32]
• „Родриг“ — песна на рускиот поет Александар Пушкин од 1835 година.^[33]
• „Привидението на кралот“ — песна на Пушкин од 1834 година.^[34]
• „Принцот Јаниш“ — песна на Пушкин од 1834 година.^[35]
• „Кралевање“ — песна во проза на францускиот поет Артур Рембо.^[36]
• „Крал“ — песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.^[37]
• „Романса за кралот Вацлав IV“ — песна на чешкиот поет Јарослав Сајферт.^[38]
• „Повест за кралот Мида“ — песна на полскиот поет Збигњев Херберт.^[39]
• „Опис на кралот“ - песна на Збигњев Херберт.^[40]

• „Катја и принцот на Сијам“ — балет на Василиј Медведев според либретото на Јана Темиз.^[41]
• „Кралство“ (англиски: The Kingdom) - песна на австралиската рок-група Ајсхаус (Icehouse) од 1987 година.^[42]
• „Кралот Сонце“ (англиски: Sun King) - песна на британската рок-група Битлси од 1969 година.^[43]
• „Во кралството на слепите, еднооките се кралеви“ (англиски: In The Kingdom Of The Blind The One-Eyed Are Kings) - песна на британската група Дед кен денс (Dead Can Dance) од 1988 година.^[44]
• „Кралот Хари“ (англиски: King Harry) — песна на американскиот рок-музичар Џон Кејл (John Cale) од 1972 година.^[45]
• „Крал на Америка“ (англиски: King Of America) — музички албум на британскиот рок-музичар Елвис Костело (Elvis Costello) од 1986 година.^[46]
• „Кралот на цвеќињата на морковите“ (англиски: The King of Carrot Flowers Pt. 1) - песна на американска рок-група Њутрал милк хотел (Neutral Milk Hotel) од 1998 година.^[47]
• „Крал на болката“ (англиски: King of Pain) - песна на британската рок-група Полис (Police) од 1983 година.^[48]
• „Кралот е бел и во толпата“ (англиски: King Is White And In The Crowd) - песна на шкотската рок-група Симпл мајнд (Simple MInds) од 1982 година.^[49]
• „Крал на дождот“ (англиски: Rain king) - песна на американската рок-група Соник јут (Sonic Youth) од 1988 година.^[50]
• „Кралската измама“ (англиски: The Royal Scam) — песна од истоимениот музички албум на американската рок-група Стили Ден (Steely Dan) од 1976 година.^[51]

• „Крунисувањето на Ладислав Неаполски“ (Krunjenje Ladislava Napuljskoga) - слика на хрватскиот уметник Целестин Медовиќ од 1893 година.^[52]

• „Кралот и јас“ (англиски: The King and I) - американски филм од 1956 година, во режија на Валтер Ланг.^[53]

• Монарх
• Монархија

Оваа статија е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. п р у

1. ↑ Erazmo Roterdamski, Pohvala ludosti. Beograd: Rad, 2016, стр. 80-81.
2. ↑ Erazmo Roterdamski, Pohvala ludosti. Beograd: Rad, 2016, стр. 35.
3. ↑ Јован Дучић, Благо Цара Радована (друго издање). Београд: Laguna, 2018, стр. 350-365.
4. ↑ Томе Саздов, Грива тресе, бисер рони (епска народна поезија). Скопје: Заштита, 1970, стр. 68-74.
5. ↑ Крилатиот лав (црнечки приказни). Детска радост, Скопје, 1954, стр. 43-51.
6. ↑ Пољске бајке. Београд: Народна књига, 1974, стр. 117-125.
7. ↑ Пољске бајке. Београд: Народна књига, 1974, стр. 82-86.
8. ↑ Пољске бајке. Београд: Народна књига, 1974, стр. 27-31.
9. ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 106-108.
10. ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 232-236.
11. ↑ Народне лирске песме. Београд: Просвета, 1963, стр. 68-69.
12. ↑ Мађарске бајке. Београд: Народња књига, 1974, стр. 107-114.
13. ↑ Мађарске бајке. Београд: Народња књига, 1974, стр. 98-103.
14. ↑ Мађарске бајке. Београд: Народња књига, 1974, стр. 76-85.
15. ↑ Bugarštice. Beograd: Rad, 1969, стр. 24-26.
16. ↑ Доналд Бисет, Разговори со еден тигар. Култура, Македонска книга, Мисла, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1993, стр. 58-61.
17. ↑ Томас Бернхард, Имитатор на гласови. Скопје: Темплум, 2008, стр. 81.
18. ↑ Томас Бернхард, Имитатор на гласови. Скопје: Темплум, 2008, стр. 122.
19. ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 12.
20. ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 23.
21. ↑ Хорхе Луис Борхес, Алеф. Скопје: Бегемот, 2015, стр. 124-125.
22. ↑ Johan Volfgang Gete, Pesme. Beograd: Rad, 1964, стр. 34.
23. ↑ Браќа Грим, Храбриот кројач, Детска радост, Скопје, 1980.
24. ↑ Летаат приказни. Скопје: Темплум, 2019, стр. 45-46.
25. ↑ Ivan Dimić, „Alfons Dode - prodavac sreće“, во: Alfons Dode, Tartaren Taraskonac. Beograd: Rad, 1963, стр. 100-101.
26. ↑ Отон Жупанчич, „Цицибан“ (второ издание), „Кочо Рацин“, Скопје, 1959, стр. 19.
27. ↑ Nikola Milićević, „Između sna i jave“, во: Pedro Kalderon de la Barka, Život je san. Beograd: Rad, 1977, стр. 121.
28. ↑ Федерико Гарсија Лорка, Неверна жена. Скопје: Македонска книга, Култура, Мисла, Наша книга, 1982, стр. 111-117.
29. ↑ Voja Čolanović, „Sinkler Luis“, во: Sinkler Luis, Čovek koji je poznavao Kulidža. Beograd: Rad, 1963, стр. 140.
30. ↑ Владимир Мајаковски, Песме и поеме. Нови Сад: Академска књига, 2015, стр. 104-105.
31. ↑ Miloš Đorđević, „Novele Tomasa Mana“, во: Tomas Man, Tonio Kreger - Smrt u Veneciji. Beograd: Rad, 1963, стр. 137.
32. ↑ Šandor Petefi, Sloboda i ljubav. Beograd: Rad, 1969, стр. 69-70.
33. ↑ A. S. Puškin, Lirika. Rad, Beograd, 1979, стр. 290-293.
34. ↑ A. S. Puškin, Lirika. Rad, Beograd, 1979, стр. 249-251.
35. ↑ A. S. Puškin, Lirika. Rad, Beograd, 1979, стр. 277-279.
36. ↑ Артур Рембо, Боравак у паклу. Београд: Култура, 1968, стр. 100.
37. ↑ Рајнер Марија Рилке, Искуство тишине. Београд: Paideia, 2014, стр. 66.
38. ↑ Jaroslav Seifert, Romance o králi Václavu IV.. 1949.
39. ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 267-269.
40. ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 279.
41. ↑ Клеопатра - балет на Василиј Медведев (Русија) - светска премиера. Скопје: Македонска опера и балет, 2016, стр. 22.
42. ↑ YouTube, Icehouse - Man Of Colours (1987 full album) (пристапено на 8.10.2017)
43. ↑ DISCOGS, The Beatles ‎– The Beatles (пристапено на 27.6.2019)
44. ↑ Discogs, Dead Can Dance ‎– The Serpent's Egg (пристапено на 3.6.2020)
45. ↑ John Cale – The Academy In Peril (пристапено на 19.5.2022)
46. ↑ DISCOGS, The Costello Show Featuring The Attractions And Confederates* ‎– King Of America (пристапено на 26.3.2018)
47. ↑ Neutral Milk Hotel - In The Aeroplane Over The Sea (пристапено на 3.5.2017)
48. ↑ YouTube, The Police - King of Pain (Remastered 2003) (пристапено на 17.5.2017)
49. ↑ DISCOGS, Simple Minds ‎– New Gold Dream (81-82-83-84) (пристапено на 30.8.2019)
50. ↑ YouTube, Sonic Youth - Daydream Nation (1988) Full Album (пристапено на 25.9.2017)
51. ↑ [htttps://www.discogs.com/master/16969-Steely-Dan-The-Royal-Scam Steely Dan – The Royal Scam (пристапено на 20.4.2024)]
52. ↑ Središnja Hrvatska - Dvori s pogledom, Hrvatska turistička zajednica, 2009.
53. ↑ HRT, Kralj i ja, američki film (пристапено на 22.2.2020)