Шахнаме
Шахнаме (персиски: شاهنامه, „Книга на кралевите“) — најзначајниот национален еп на Персија. Делото содржи околу 60.000 строфи и ја раскажува историјата на Персија — од најдревните времиња па сѐ до навлегувањето на исламот во VII век.[1] „Шахнаме“ претставува спој од поезија и проза, а нејзиното најголемо и највлијателно јадро е епот на Абу ел-Касим Фирдуси, напишан во периодот околу 976–1011 г.[2] Од останатите делови преживеани се само фрагменти, сочувани преку прераскажувања од разни автори. Во почетокот делото било познато под името „Худај-наме“ („Книга на господарите“), но со текот на времето се утврдило името „Шахнаме“. Фирдуси го пишувал делото 35 години, создавајќи врвно дело на персиско-таџикистанската ренесанса, кое на епски начин ја изразува неговата тага и љубов кон татковината, три века по арапскиот упад. „Шахнаме“ се смета за книжевно ремек-дело и има огромно значење и за зороастризмот. Содржина„Шахнаме“ ја раскажува историјата на Иран, започнувајќи од создавањето на светот и воведувањето на уметностите и цивилизацијата (огнот, готвењето, металургијата, правото), преку доаѓањето на Аријците/Персијците (во смисла на Иранците), сѐ до арапското освојување на Персија. Делото не е строго хронолошки организирано, но ја задржува општата последователност и движење низ времето. Некои од јунаците живеат стотици години, но повеќето имаат нормален човечки век. Се појавуваат бројни шахови што доаѓаат и заминуваат, исто како и јунаци и злобници. Единствениот постојан лик во делото е самата Голема Персија, прикажана преку низа изгрејсонца и зајдисонца што никогаш не се исти — симбол на протекувањето на времето. Делото е поделено на три последователни циклуси: митски времиња, јуначки времиња и историски времиња. „Таткото Време“ е присутен како лик сличен на Сатурн — симбол на трагедијата на смртта и загубата — но со секое ново изгрејсонце доаѓа нов ден и со него — надеж. Во првиот циклус на создавање, злото е надворешна сила (олицетворено во ѓаволот). Во вториот циклус започнува да се појавува омразата внатре во семејството — лошото поведение и злото почнуваат да се вкоренуваат во самата човечка природа. Двајцата постари синови на шахот Ферејдун чувствуваат алчност и завист кон нивниот помал и невин брат, мислејќи дека татко им го милува повеќе — па го убиваат. Синот на убиениот принц го одмаздува убиството на татко си, започнувајќи вител на одмазда и убиство, крв и уште повеќе крв. Во третиот циклус се појавуваат низа шахови со мани и слабости. Една од приказните, слична на таа за Федра, го прикажува шахот Кеј-Кавус, неговата жена Судабе, нејзината страст и нејзиното одбивање од страна на нејзиниот посинок Сијаваш. Во следниот циклус, сите јунаци се прикажани како ладнокрвни, себични и злобни. Овој еп во целост е потемен и потрагичен од речиси сите други епски дела, кои обично нудат некаква катарза или разрешување. Преовладувачкиот мрачен тон изгледа како одраз на падот на Иран и крајот на зороастризмот во Персија. Во епот се опишани и машки и женски ликови, преку кои продира оригиналната зороастриска идеја за човечката состојба. Зороастризмот ја истакнува човечката слободна волја, а сите јунаци на Фирдуси се сложени ликови — ниту еден не е архетип или марионета, туку носи свој карактер и индивидуалност. Најдобрите јунаци имаат свои слабости, а дури и најзлобните имаат мигови на човечност. Фирдуси длабоко тагува по падот на Персиското Царство и последователното владеење на Арапите и Турците. Со „Шахнаме“ тој прави огромен обид да го зачува колективниот спомен на златните времиња на Персија, со цел идните поколенија да учат од минатото и да изградат подобар свет. Иако е формално муслиманско дело, „Шахнаме“ содржи и антиарапски и антитурски мотиви.[3][4] Наводи
Надворешни врски
|
||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
