ကန်းစုပြည်နယ်

ကန်းစုပြည်နယ်
Gansu Province
	ကန်းစုပြည်နယ် ; Gansu Province
တရုတ်ဘာသာဖြင့် :	甘肃省
ဖျင်းယင်းဖြင့်	Gānsù Shěng
	အတိုကောက်အမည်: 甘 or 陇/隴 (pinyin: Gān or Lǒng)
အမည်ရင်းမြစ်	甘 gān - (ကန်းကျိုးခရိုင်) ; 肃 sù - (စုကျိုးခရိုင်)
အုပ်ချုပ်ရေးအမျိုးအစား	ပြည်နယ်
မြို့တော်; (နှင့် အကြီးဆုံးမြို့)	လန်ကျိုးမြို့
ကွန်မြူနစ်ပါတီ အကြီးအကဲ	လုဟောင်
ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး	လျိုဝေဖျင်
ဧရိယာ	၄၅၄,၀၀၀ စတုရန်းကီလိုမီတာ
- လတ္တီကျု	32° 36' to 42° 48' N
- လောင်ဂျီကျု	092° 46' to 108° 43' E
လူဦးရေ (၂၀၁၀); - သိပ်သည်းမှု	၂၅,၅၇၅,၂၅၄ (၂၂); ၇၃
ဂျီဒီပီ (၂၀၁၀); - လူတစ်ဦးချင်း	ယွမ်ငွေ ၄၁၁.၉ ဘီလီယံ (US$ ၆၀.၈ ဘီလီယံ) (၂၇); CNY ၁၂,၈၃၆ (၃၀)
HDI (၂၀၀၈)	၀.၇၀၅ (medium) (၂၉)
ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုများ	ဗုဒ္ဓဘာသာ ၊ အစ္စလာမ်ဘာသာ
တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ	ဟန့်လူမျိုး - 91%; ဟွေလူမျိုး - 5%; တုန်းရှန်းလူမျိုး - 2%; တိဘက်လူမျိုး - 2%
ဒေသသုံးဘာသာစကားများ	တရုတ်ဘာသာစကား၊ တိဘက်ဘာသာစကား
ခရိုင်ကြီး(Prefecture)အဆင့်	၁၄ ခု
ခရိုင်ငယ်(County)အဆင့်	၈၆ ခု
မြို့နယ်(Township)အဆင့်*	၁၃၄၄ ခု
ISO 3166-2	CN-62
	အင်တာနက် စာမျက်နှာ; http://www.gansu.gov.cn ;
	Source for population and GDP data: 《中国统计年鉴—2005》 China Statistical Yearbook 2005; ISBN 7503747382Source for nationalities data: 《2000年人口普查中国民族人口资料》 Tabulation on nationalities of 2000 population census of China; ISBN 7105054255*As at December 31, 2004
	Template ■ Discussion ■ WikiProject China

Gansu (ကူညီ·ချက်လက်) သည် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ၏အနောက်မြောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။

တိဘက်ကုန်းပြင်မြင့် နှင့် ဟွမ်းထူကုန်းပြင်မြင့်များ အကြားတွင် တည်ရှိပြီး မြောက်ဘက်တွင် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ၊ အတွင်းမွန်ဂိုလီးယားပြည်နယ်၊ နင်ရှပြည်နယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် ရှင်းကျန်းပြည်နယ်၊ ချင်းဟိုင်ပြည်နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် စစ်ချွမ်းပြည်နယ်၊ အရှေ့ဘက်တွင် ရှန်းရှီးပြည်နယ်တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသည်။ မြစ်ဝါမြစ်သည် ကန်းစုပြည်နယ်တောင်ပိုင်းကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်းသွားသည်။

၂၀၀၉ခုနှစ်စာရင်းအရ ကန်းစုပြည်နယ်တွင် လူဦးရေ ၂၉ သန်းကျော်ရှိပြီး ဟွေလူမျိုးများနေထိုင်ရာ ဒေသတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ကန်းစုပြည်နယ်တောင်ပိုင်းဒေသများတွင် တိဘက်လူမျိုးများ နေထိုင်ကြသည်။ မြို့တော်မှာ လန်ကျိုးမြို့ ဖြစ်ပြီး ပြည်နယ်၏ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ ကန်းစုပြည်နယ်ကို အတိုကောက်အားဖြင့် ကန်း ("甘" Gān) သို့မဟုတ် လုံ ("陇" Lǒng) ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ တရုတ်ဘာသာစကားအရ လုံဟူသည်မှာ နဂါး ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အရှေ့ဘက်တွင် နဂါးတောင်တန်း ခေါ် လုံတောင်တန်း တည်ရှိသောကြောင့် ကန်းစုပြည်နယ်ကို နဂါးနောက်ပြည်နယ်၊ နဂါးညာဘက်ပြည်နယ်ဟုလည်း ခေါ်ဆိုကြသည်။

အုပ်ချုပ်ရေးခရိုင်များ

ကန်းစုပြည်နယ်ကို ခရိုင်ကြီးအဆင့်စုစုပေါင်း (၁၄)ခု ခွဲခြားထားသည်။

စဉ်	ရုံးစိုက်ရာမြို့	တရုတ်စာဖြင့်	ဖျင်းယင်းဖြင့်	ခရိုင်ကြီးအမည်	လူဦးရေ (၂၀၁၀)

— ခရိုင်ကြီးများ —
1	ကျိုချွမ်မြို့	酒泉市	Jiǔquán Shì	စုကျိုးခရိုင်	1,095,947
2	ကျားယွိကွမ်းမြို့	嘉峪关市	Jiāyùguān Shì	ကျားယွိကွမ်းခရိုင်	231,853
3	ကျန်းယဲ့မြို့	张掖市	Zhāngyè Shì	ကန်းကျိုးခရိုင်	1,199,515
4	ကျင်းချောင့်မြို့	金昌市	Jīnchāng Shì	ကျင်းချောင့်ခရိုင်	464,050
5	ဝူးဝေမြို့	武威市	Wǔwēi Shì	လျန်ကျိုးခရိုင်	1,815,054
6	ပိုင်ယင်းမြို့	白银市	Báiyín Shì	ပိုင်ယင်းခရိုင်	1,708,751
7	လန်ကျိုးမြို့	兰州市	Lánzhōu Shì	ချင်ကွမ်းခရိုင်	3,616,163
10	တင့်ရှီးမြို့	定西市	Dìngxī Shì	အန်းတင့်ခရိုင်	2,698,622
11	လုံးနန်မြို့	陇南市	Lǒngnán Shì	ဝူတုခရိုင်	2,567,718
12	ထျန်းရွှေမြို့	天水市	Tiānshuǐ Shì	ချင်းကျိုးခရိုင်	3,262,548
13	ဖျင်းလျန်မြို့	平凉市	Píngliàng Shì	ခုံးထုံခရိုင်	2,068,033
14	ချင်းယန်မြို့	庆阳市	Qìngyáng Shì	ရှီးဖွင်းခရိုင်	2,211,191
— ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခရိုင်ကြီးများ —
8	လင်ရှ ဟွေလူမျိုး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခရိုင်	临夏回族自治州	Línxià Huízú Zìzhìzhōu	လင်ရှမြို့	1,946,677
9	ကန်းနန် တိဘက်လူမျိုး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခရိုင်	甘南藏族自治州	Gānnán Zāngzú Zìzhìzhōu	ဟဲဇော့	689,132

လူဦးရေနှင့်လူမျိုးများ

ကန်းစုပြည်နယ်တွင် လူဦးရေ ၃၀,၇၁၁,၂၈၇ ယောက် နေထိုင်ကြသည်။ ၇၃% ခန့်မှာ ကျေးလက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ လူမျိုးအနေဖြင့် ဟန့်တရုတ်လူမျိုး (၉၂%) ရှိပြီး အခြားလူမျိုးများမှာ ဟွေလူမျိုး၊ တိဘက်လူမျိုး၊ တုန်းရှန်းလူမျိုး၊ ထူလူမျိုး၊ မန်ချူးလူမျိုး၊ အူရ်ဂါလူမျိုး၊ ယူဂါလူမျိုး၊ ပေါနန်လူမျိုး၊ မွန်ဂိုလူမျိုး၊ ဆာလာလူမျိုး နှင့် ကာဇက်လူမျိုး များနေထိုင်ကြသည်။ ရှေးယခင်က ဟွေလူမျိုး ပန်းသေးတရုတ် (မူဆလင်များ) အများအပြားနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။

ဘာသာစကားများ

အများစုသည် မြောက်ပိုင်းတရုတ်စကား (Mandarin Chinese) မူကွဲများကိုပြောဆိုကြသည်။ နယ်ခြားဒေသများတွင် ထူ၊ အန်ဒိုတိဘက်၊ မွန်ဂို နှင့် ကာဇက် ဘာသာစကားများကို ပြောဆိုကြသည်။ ယင်းတိုင်းရင်းသားများသည် တရုတ်စကားကိုလည်း ပြောဆိုနိုင်ကြသည်။

ယဉ်ကျေးမှု

အဓိကအစားအသောက်မှာ ဒေသထွက် ဂျုံ၊ ဘာလီ၊ ပဲအမျိုးမျိုး၊ ကန်စွန်းဥ နှင့် လူး၊ ဆပ်များ ဖြစ်ကြသည်။ ကန်းစုပြည်နယ်သည် ယင်း၏ လားမြန့်ခေါ် လက်ဆွဲခေါက်ဆွဲ (pulled noodles) ကြောင့် အထူးထင်ရှားသည်။ မူဆလင်စားသောက်ဆိုင်များ (Muslim restaurants) မှာ သိုးသား၊ ဆိတ်သား စသည့် စားသောက်ဖွယ်ရာများ ရနိုင်သည်။

ဘာသာရေး

အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များ နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ နေထိုင်ကြသည်။ ကူမင်တန်အစ္စလာမ္မစ်ပုန်ကန်မှု (Kuomintang Islamic insurgency in China (1950–1958) သည် တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်၏ အဆက်ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု အနုလက်ရာများလည်း တွေ့ရသည်။ တွန်းဟွမ်သည် အလယ်ခေတ်မှ ထင်ရှားသော ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗဟိုချက် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ^[၁]