ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ
ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ (21 ਜੁਲਾਈ 1915 - 24 ਅਕੂਬਰ 1991) ਉਰਦੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਦੇ ਚਾਰ ਥੰਮਾਂ (ਸਾਅਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ) ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[1] ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਅਤੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਕਰਨਾ ਆਰੰਭਿਆ। ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਅਤੇ ਮੰਟੋ ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੌਂਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦਲੇਰ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਸ਼ੀਦ ਜਹਾਨ, ਵਾਜਦਾ ਤਬੱਸੁਮ ਅਤੇ ਕੁੱਰਤੁਲਏਨ ਹੈਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਬੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਨਾਰੀ ਕਾਮੁਕਤਾ, ਮਧਵਰਗੀ ਭੱਦਰਤਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਰ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਘੋਖ ਕੀਤੀ।[2] ਜੀਵਨਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਦਾ ਜਨਮ 21 ਅਗਸਤ 1915 ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਦਾਯੂੰ ਵਿਖੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਨਮ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਕ਼ਾਸਿਮ ਬੇਗ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਕੋਲ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਦਸ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨੌਵੀਂ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਛੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸਿਵਿਲ ਨੌਕਰੀ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਜਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਜੋਧਪੁਰ, ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਸੰਗ ਬਿਤਾਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਸੀ। ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਕ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਸਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਜ਼ੀਮ ਬੇਗ ਚੁਗ਼ਤਾਈ, ਇੱਕ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਇੱਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ, ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੰਡੀਅਨ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਆਗਰਾ ਆ ਗਿਆ।[3] ਚੁਗ਼ਾਤਾਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵੁਮੈਨ'ਸ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1940 ਵਿੱਚ ਇਸਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬੈਚੁਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੁਏਟ ਕੀਤਾ।[4] ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸ ਨੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ, 1936 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਔਰਤ ਲੇਖਿਕਾ ਰਾਸ਼ਿਦ ਜਹਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।"[5][6] ਚੁਗਤਾਈ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ ਨਿੱਜੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਸਭਿਆਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਾਤਾਈ
ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ
ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਹਵਾਲੇ
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ਵਿਕੀਕੁਓਟ ਇਸਮਤ ਚੁਗ਼ਤਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਓਟੇਸ਼ਨਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
