ਚਾਰੁਕੇਸੀ (ਚਾਰੁਕੇਸ਼ੀ)

ਚਾਰੁਕੇਸੀ (ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸ਼ੀ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 26ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਤਰੰਗਿਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਗਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਅਸਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਜੀਦਾ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਝਿੰਝੋੜਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਹ 5ਵੇਂ ਚੱਚੱਕਰ ਬਾਨਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਬਨਾ-ਸ਼੍ਰੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਸਾ ਰੀ ਗੁ ਮ ਪ ਧ ਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ)ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ1 ਨੀ2 ਸ[a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ1 ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ2 ਸ[b]

(ਚੱਥੂਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ, ਕੈਸੀਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ)

ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ (ਇੱਕ ਰਾਗ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ) ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਭਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ 62ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇੱਕ ਏਓਲੀਅਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਕਸੋਲੀਡੀਅਨ ਬੀ-6 ਸਕੇਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਅਦਾਮੋਦੀ ਗਲਾਡੇ
• ਕਰੁਣਈ ਵਰੁਮੋ-ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
• ਕ੍ਰਿਪਯਾ ਪਲਾਇਆ ਅਤੇ ਕਰੁਣਾਨਿਧਨ, ਸਵਾਤੀ ਤਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ
• ਓਂਦੇ ਮੰਡਲੀ, ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਰ ਦੁਆਰਾ
• ਇਨਮ ਐਨ ਮਾਨਮ ਲਾਲਗੁਡੀ ਜੈਰਾਮਨ ਦੁਆਰਾ
• ਪਲਾਯਮਮ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰੀ, ਮਾਯੇ ਤ੍ਵਮ ਯਹੀ by ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਾਦਰਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਾਦਰ
• ਸਮਨਿਆਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰੀਆ ਸੇਵ ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ
• ਵਾਦੀਰਾਜਾ ਤੀਰਥ ਦੁਆਰਾ ਨੀਲੇ ਤੋਰੇਲ

ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰੂਪਾਂਤਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਫਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਕਰੂਪੂ ਪਨਾਮ ਤੋਂ ਅੰਮਾਮਾ ਕੇਲਾਡੀ ਥੋਝੀ, ਕਦਲਾਰ ਧੀਨਾਮ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਧੰਡਿਆ ਆਤਮ, ਸਾਰੰਗਦਾਰਾ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਵਸੰਤਾ ਮੁੱਲਾਈ ਪੋਲੇ, ਏਨਾਕੂ ਇਰੂਵਥੂ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਏਧੋ ਏਧੋ ਓਂਦਰੂ, ਉਨਾੱਕੂ ਪਧੀਨੇਤੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਘਵੇਂਦਰ ਤੋਂ 'ਆਦਲ ਕਲਾਯੇ' ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਊਧਿਆ ਤੋਂ ਉਦੈ ਉਦੈ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ 'ਸਵਦੇਸ "ਫਿਲਮ ਦੀ' ਅਹਿੱਸਤਾ ਅਹਿੱਸਟਾ", 'ਦੀਵਾਨਾ "ਫਿਲਮ ਦੀ" ਤੇਰੀ ਉਮੀਦ ਤੇਰਾ ਇੰਤਜਾਰ ",' ਮੋਹਰਾ" ਫਿਲਮ ਦੀ-'ਆਏ ਕਾਸ਼ ਕਵੀ ਐਸਾ ਹੋਤਾ "ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸਟਾਰਰ ਕੰਨਡ਼ ਫਿਲਮ ਸ਼ਰੁਤੀ ਸੇਰੀਦਾਗਾ ਦਾ ਗੀਤ ਬੰਬੇ ਆਤਵੈਯਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਈ ਗਈ ਬੈਯਾ ਨਾ ਧਰੋ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦਸਤਕ ਵਿੱਚ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਪੰਡਿਤ ਜਿਤੇਂਦਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਭਾਵਗੀਤ ਹੇ ਸੁਰਾਨੋ ਚੰਦਰ ਵਾ ਅਤੇ ਮਹਿਦੀ ਹਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੈਂ ਹੋਸ਼ ਮੇਂ ਥਾ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ।

ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹੈਃ 'ਅਕੇਲੇ ਅਕਲੇ ਨੀਲਕਾਸਮ' (ਫਿਲਮ 'ਮਿਡੁਮਿਡੁਕੀ' ਤੋਂ, 1968) । ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਬੂਰਾਜ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਯਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਾਗ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰੁਕੇਸੀ, ਊਸ਼ਾਭਰਣਮ (ਸ ਗ ਮ ਧ ਪ ਮਧ ਗ ਨੀ ਸੰ /ਸੰ ਧ ਪ ਮ ਗ ਰੇ ਸ ਸ ) ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਜਨਯਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰਗਮ ਤੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਾਗਰਮ ਜਿਸ ਨੂੰ ਯੇਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾ ਨੇ ਗਾਇਆ ਹੈ। ਯੇਸੂਦਾਸ ਦੁਆਰਾ 'ਆਯੀਰਾਮ ਪਾਰਾ' ਤੋਂ 'ਯਥਰਾਈ', ਯੇਸੂਦਾਸ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾ ਦੁਆਰਾ 'ਹਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ' ਤੋਂ 'ਪੂਜਾ ਬਿੰਬਮ ਮਿਜ਼ੀ' ਅਤੇ ਯੇਸੂਦਾਸ ਵੱਲੋਂ 'ਰਕਸ਼ਾ ਰਾਜਾਵੌ' ਤੋਂ 'ਸਵਪਨਮ ਥੇਜੀਚਲ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਹਨ।

2012 ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ ਸਬਰੀਮਲਈ ਵਾ ਚਰਣਮ ਸੋਲੀ ਵਾ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਐਲਬਮ ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਿੱਚ, ਉੱਘੇ ਗਾਇਕ ਪੀ. ਉੱਨੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਰਾਗ ਚਾਰੁਕੇਸੀ, ਉਥਿਰਥਿਲ ਉਧਿਥਵਾਨੇ ਸੋਲ' ਤੇ ਇੱਕ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਜਨਮ ਤਾਰਾ ਉਥਿਰਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮਨਾਚਨਲੂਰ ਗਿਰੀਧਰਨ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 3 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, ਵਾਵਾਚਾਸਪਤੀ, ਨਾਟਕਪ੍ਰਿਆ ਅਤੇ ਗੌਰੀਮਨੋਹਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਵਾਚਾਸਪਤੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।

• ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤ (ਚਾਰੁਕੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ) Archived 2010-04-26 at the Wayback Machine.