ਬੀਰਭੂਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ

ਬੀਰਭੂਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
Location of Birbhum district in West Bengal
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
State	ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵਿਭਾਗ	ਬੁਰਦਵਾਨ
ਸਰਕਾਰ
• Lok Sabha constituencies	ਬੀਰਭੂਮ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ), ਬੋਲਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)
• Vidhan Sabha constituencies	ਸੰਥੀਆ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੰਵਿਧਾਨ) ਸੂਰੀ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਬੋਲਪੁਰ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਰਾਮਪੁਰਾਤ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਨਲਹਾਟੀ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਦੁਬਰਾਜਪੁਰ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਮਯੁਰੇਸ਼ਵਰ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਮੁਰਾਰੀ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਲਬਪੁਰ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਨਨੂਰ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਹੰਸਨ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)
ਖੇਤਰ
• Total	4,545 km2 (1,755 sq mi)
ਆਬਾਦੀ  (2011)
• Total	35,02,404
• ਘਣਤਾ	770/km2 (2,000/sq mi)
• ਸ਼ਹਿਰੀ	4,49,448
Demographics
• Literacy	70.68
• Sex ratio	956
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ	ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ)
ਵੈੱਬਸਾਈਟ	http://www.birbhum.gov.in/

ਬੀਰਭੂਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਪੰਜ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ-ਬਰਮਵਾਨ ਡਵੀਜ਼ਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਸੂਰੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਮਪੁਰਾਟ, ਬੋਲਪੁਰ ਅਤੇ ਸੈਂਥੀਆ ਹਨ।^[1][2] ਝਾਰਖੰਡ ਰਾਜ ਦੇ ਜਮਤਾਰਾ, ਦੁਮਕਾ ਅਤੇ ਪਾਕੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨ; ਹੋਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਸਰਹੱਦ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਬਰਧਮਾਨ ਅਤੇ ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਵਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਇਸਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਲਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਧਰਤੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,^[3] ਬੀਰਭੂਮ ਆਪਣੀ ਟੌਪੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਬੀਰਭੂਮ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਝਾੜੀ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ, ਛੋਟਾ ਨਾਗਪੁਰ ਪਠਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਵਾਲੀਆਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[4]

ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰਾਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਰਵੀਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਸ਼ਾਂਤੀਨੀਕੇਤਨ ਵਿਖੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬੀਰਭੂਮ ਦੇ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ^[5] ਪੁਸ਼ ਮੇਲਾ ਸਮੇਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[6]

ਬੀਰਭੂਮ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 75% ਆਬਾਦੀ ਖੇਤੀ' ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।^[7] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਤੀ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਬੁਣਾਈ, ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਮਿਲਿੰਗ, ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਪੱਥਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਅਤੇ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[8] ਬਕਰੇਸ਼ਵਰ ਥਰਮਲ ਪਾਵਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਇਕਲੌਤਾ ਭਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਹੈ।^[9]

ਨਾਮ ਬੀਰਭੂਮ ਸ਼ਾਇਦ 'ਬਹਾਦਰ' ('ਬੀਰ') ਅਤੇ 'ਜ਼ਮੀਨ' ('ਭੂਮੀ') ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਬਹਾਦੁਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀ"।^[10][11] ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿਧਾਂਤ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਾਮ ਬਾਗੀ ਰਾਜਾ ਬੀੜ ਮੱਲ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ 1501 ਤੋਂ 1554 ਸਾ.ਯੁ. ਤੱਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੰਤਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬੀੜ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਜੰਗਲ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ, ਬੀਰਭੂਮ ਦਾ ਅਰਥ "ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ" ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ

1. ↑ "Directory of District, Sub division, Panchayat Samiti/ Block and Gram Panchayats in West Bengal, March 2008". West Bengal. National Informatics Centre, India. 19 March 2008. p. 1. Archived from the original on 25 February 2009. Retrieved 28 February 2009.
2. ↑ "Birbhum District". District Administration. Retrieved 18 February 2009.
3. ↑ Rahim, Kazi MB, and Sarkar, Debasish, Agriculture, Technology, Products and Markets of Birbhum District, Paschim Banga, Birbhum Special Issue, pp. 157–166, Information and Cultural Department, Government of West Bengal
4. ↑ Mukhopadhyay, Malay, Birbhum Jelar Bhougolik Parichiti, Paschim Banga, Birbhum Special issue (in Bengali), February 2006, pp. 29–32
5. ↑ Halim, Abdul, Birbhumer Sech Byabastha O Samaj Unnayan Parikalpana Samparke, Paschim Banga, Birbhum Special issue (in Bengali), February 2006, pp. 149–155
6. ↑ Mukhopadhyay, Aditya, Birbhumer Mela, Paschim Banga, Birbhum Special issue (in Bengali), February 2006, pp. 203–214
7. ↑ Choudhuri, Tapan, Unnayaner Aloke Birbhum, Paschim Banga, Birbhum Special Issue, pp. 59–74
8. ↑ Mondal, Dipanwita, Ek Najare Birbhum Jela, Paschim Banga, Birbhum Special Issue (in Bengali), February 2006, pp. 7–10
9. ↑ Pramanik, Swarajit, Birbumer Ahankar: Bakreshwar Tapbidyut Kendra, Paschim Banga, Birbhum Special issue (in Bengali), February 2006, pp. 189–192
10. ↑ O'Malley, L.S.S., "Bengal District Gazetteers - Birbhum", 1996 reprint, pp. 1-9, Govt. of West Bengal
11. ↑ Maiti, Prakash Chandra, Birbhum in the Backdrop of Pre-history, Paschim Banga, Birbhum Special Issue, pp. 15–28