梵語文法的主要特征是複雜的動詞系統,豐富的名詞詞尾變化,和廣泛使用了合成名詞。梵語文法由梵語文法家在兩千年多來研習和編撰著。
動詞
梵語动词有两种语态:为他(parasmaipada,parasmai = para“对面的、别的”的与格,pada=“句”)和为己(ātmanepada,ātmane = ātman“自己”的与格)。另外还有被动态,是由为己态加-ya-后缀构成的。
有三种时态,现在时、不定时、完成时,现在时有直陈式、命令式和祈愿式三种语式,吠陀经梵文中还有虚拟式,但在后期的文献中已被淘汰。
未来时是从动词词根的第二等加-sya或iṣya构成的,变位跟第一类动词的现在时一样。
现在时
动词可以根据现在时態变位分成十大类别。
第一类動詞變位
詞根:भू bhū “是”,現在時詞根:भव bhava
|
直陈式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
现在时
|
第一人称
|
भवामि bhavāmi |
भवावः bhavāvaḥ |
भवामः bhavāmaḥ |
भवे bhave |
भवावहे bhavāvahe |
भवामहे bhavāmahe
|
第二人称
|
भवसि bhavasi |
भवथः bhavathaḥ |
भवथ bhavatha |
भवसे bhavase |
भवेथे bhavethe |
भवध्वे bhavadhve
|
第三人称
|
भवति bhavati |
भवतः bhavataḥ |
भवन्ति bhavanti |
भवते bhavate |
भवेते bhavete |
भवन्ते bhavante
|
非完成过去时
|
第一人称
|
अभवम् abhavam |
अभवाव abhavāva |
अभवाम abhavāma |
अभवे abhave |
अभवावहि abhavāvahi |
अभवामहि abhavāmahi
|
第二人称
|
अभवः abhavaḥ |
अभवतम् abhavatam |
अभवत abhavata |
अभवथाः abhavathāḥ |
अभवेथाम् abhavethām |
अभवध्वम् abhavadhvam
|
第三人称
|
अभवत् abhavat |
अभवताम् abhavatām |
अभवन् abhavan |
अभवत abhavata |
अभवेताम् abhavetām |
अभवन्त abhavanta
|
|
命令式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
第一人称
|
भवानि bhavāni |
भवाव bhavāva |
भवाम bhavāma |
भवै bhavai |
भवावहै bhavāvahai |
भवामहै bhavāmahai
|
第二人称
|
भव bhava |
भवतम् bhavatam |
भवत bhavata |
भवस्व bhavasva |
भवेथाम् bhavethām |
भवध्वम् bhavadhvam
|
第三人称
|
भवतु bhavatu |
भवताम् bhavatām |
भवन्तु bhavantu |
भवताम् bhavatām |
भवेताम् bhavetām |
भवन्ताम् bhavantām
|
|
祈愿式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
第一人称
|
भवेयम् bhaveyam |
भवेव bhaveva |
भवेम bhavema |
भवेय bhaveya |
भवेवहि bhavevahi |
भवेमहि bhavemahi
|
第二人称
|
भवेः bhaveḥ |
भवेतम् bhavetam |
भवेत bhaveta |
भवेथाः bhavethāḥ |
भवेयाथाम् bhaveyāthām |
भवेध्वम् bhavedhvam
|
第三人称
|
भवेत् bhavet |
भवेताम् bhavetām |
भवेयुः bhaveyuḥ |
भवेत bhaveta |
भवेयाताम् bhaveyātām |
भवेरन् bhaveran
|
第二类:辅音尾动词
以下是dviṣ“讨厌”的变位:
|
直陈式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
现在时
|
第一人称
|
dvéṣmi |
dviṣvás |
dviṣmás |
dviṣé |
dviṣváhe |
dviṣmáhe
|
第二人称
|
dvékṣi |
dviṣṭhás |
dviṣṭhá |
dvikṣé |
dviṣā́the |
dviḍḍhvé
|
第三人称
|
dvéṣṭi |
dviṣṭás |
dviṣánti |
dviṣṭé |
dviṣā́te |
dviṣáte
|
非完成过去时
|
第一人称
|
ádveṣam |
ádviṣva |
ádviṣma |
ádviṣi |
ádviṣvahi |
ádviṣmahi
|
第二人称
|
ádveṭ |
ádviṣṭam |
ádvisṭa |
ádviṣṭhās |
ádviṣāthām |
ádviḍḍhvam
|
第三人称
|
ádveṭ |
ádviṣṭām |
ádviṣan |
ádviṣṭa |
ádviṣātām |
ádviṣata
|
|
祈愿式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
第一人称
|
dviṣyā́m |
dviṣyā́va |
dviṣyā́ma |
dviṣīyá |
dviṣīvahi |
dviṣīmahi
|
第二人称
|
dviṣyā́s |
dviṣyā́tam |
dviṣyā́ta |
dviṣīthās |
dviṣīyāthām |
dviṣīdhvam
|
第三人称
|
dviṣyā́t |
dviṣyā́tām |
dviṣyur |
dviṣīta |
dviṣīyātām |
dviṣīran
|
|
命令式
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
第一人称
|
dvéṣāṇi |
dvéṣāva |
dvéṣāma |
dvéṣāi |
dvéṣāvahāi |
dvéṣāmahāi
|
第二人称
|
dviḍḍhí |
dviṣṭám |
dviṣṭá |
dvikṣvá |
dviṣāthām |
dviḍḍhvám
|
第三人称
|
dvéṣṭu |
dviṣṭā́m |
dviṣántu |
dviṣṭā́m |
dviṣā́tām |
dviṣátām
|
不定时
动词可以根据不定时的构造可分成七类。
完成时
-drś 例;「看見」
|
为他
|
为己
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
第一人称
|
dadarśa |
dadarśiva |
dadarśima |
dadrśe |
dadrśivahe |
dadrśimahe
|
第二人称
|
dadarśitha |
dadrśathur |
dadrśa |
dadrśiṣe |
dadrśāthe |
dadrśidhve
|
第三人称
|
dadarśa |
dadrśatur |
dadrśur |
dadrśe |
dadrśāte |
dadrśire
|
名词
|
单数 |
双数 |
复数
|
主格 |
-स् -s (-म् -m) |
-औ -au (-ई -ī) |
-अस् -as (-इ -i)
|
宾格 |
-अम् -am (-म् -m) |
-औ -au (-ई -ī) |
-अस् -as (-इ -i)
|
工具格 |
-आ -ā |
-भ्याम् -bhyām |
-भिस् -bhis
|
与格 |
-ए -e |
-भ्याम् -bhyām |
-भ्यस् -bhyas
|
离格 |
-अस् -as |
-भ्याम् -bhyām |
-भ्यस् -bhyas
|
属格 |
-अस् -as |
-ओस् -os |
-आम् -ām
|
方位格 |
-इ -i |
-ओस् -os |
-सु -su
|
呼格 |
-स् -s (- -) |
-औ -au (-ई -ī) |
-अस् -as (-इ -i)
|
-a尾名词
-a尾名词是最大的名词类别,短-a尾的名词是阳性或中性,而长-ā尾的名词都是阴性。
名词。
|
阳性(nara- 男人)
|
中性(phala- 水果)
|
阴性(senā- 軍隊)
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
主格
|
नरः naraḥ |
नरौ narau |
नराः narāḥ |
फलम् phalam |
फले phale |
फलानि phalāni |
सेना senā |
सेने sene |
सेनाः senāḥ
|
宾格
|
नरम् naram |
नरौ narau |
नरान् narān |
फलम् phalam |
फले phale |
फलानि phalāni |
सेनाम् senām |
सेने sene |
सेनाः senāḥ
|
工具格
|
नरेण* nareṇa* |
नराभ्याम् narābhyām |
नरैः naraiḥ |
फलेन phalena |
फलाभ्याम् phalābhyām |
फलैः phalaiḥ |
सेनया senayā |
सेनाभ्याम् senābhyām |
सेनाभिः senābhiḥ
|
与格
|
नराय narāya |
नराभ्याम् narābhyām |
नरेभ्यः narebhyaḥ |
फलाय phalāya |
फलाभ्याम् phalābhyām |
फलेभ्यः phalebhyaḥ |
सेनायै senāyai |
सेनाभ्याम् senābhyām |
सेनाभ्यः senābhyaḥ
|
离格
|
नरात् narāt |
नराभ्याम् narābhyām |
नरेभ्यः narebhyaḥ |
फलात् phalāt |
फलाभ्याम् phalābhyām |
फलेभ्यः phalebhyaḥ |
सेनायाः senāyāḥ |
सेनाभ्याम् senābhyām |
सेनाभ्यः senābhyaḥ
|
属格
|
नरस्य narasya |
नरयोः narayoḥ |
नराणाम्* narāṇām* |
फलस्य phalasya |
फलयोः phalayoḥ |
फलानाम् phalānām |
सेनायाः senāyāḥ |
सेनयोः senayoḥ |
सेनानाम् senānām
|
方位格
|
नरे nare |
नरयोः narayoḥ |
नरेषु nareṣu |
फले phale |
फलयोः phalayoḥ |
फलेषु phaleṣu |
सेनायाम् senāyām |
सेनयोः senayoḥ |
सेनासु senāsu
|
呼格
|
नर nara |
नरौ narau |
नराः narāḥ |
फल phala |
फले phale |
फलानि phalāni |
सेने sene |
सेने sene |
सेनाः senāḥ
|
注*:由于Sandhi的緣故,當名詞詞根內有r或ṛ時,名詞變格里的 न n 變為 ण ṇ 。
-i和-u尾名词
|
i-尾
|
阳性和阴性(gáti- 步法)
|
中性(vā́ri- 水)
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
主格
|
gátis |
gátī |
gátayas |
vā́ri |
vā́riṇī |
vā́rīṇi
|
宾格
|
gátim |
gátī |
gátīs |
vā́ri |
vā́riṇī |
vā́rīṇi
|
工具格
|
gátyā |
gátibhyām |
gátibhis |
vā́riṇā |
vā́ribhyām |
vā́ribhis
|
与格
|
gátaye, gátyāi |
gátibhyām |
gátibhyas |
vā́riṇe |
vā́ribhyām |
vā́ribhyas
|
离格
|
gátes, gátyās |
gátibhyām |
gátibhyas |
vā́riṇas |
vā́ribhyām |
vā́ribhyas
|
属格
|
gátes, gátyās |
gátyos |
gátīnām |
vā́riṇas |
vā́riṇos |
vā́riṇām
|
方位格
|
gátāu, gátyām |
gátyos |
gátiṣu |
vā́riṇi |
vā́riṇos |
vā́riṣu
|
呼格
|
gáte |
gátī |
gátayas |
vā́ri, vā́re |
vā́riṇī |
vā́rīṇi
|
|
u-尾
|
阳性和阴性(śátru- 敌人)
|
中性(mádhu- 蜂蜜)
|
单数 |
双数 |
复数 |
单数 |
双数 |
复数
|
主格
|
śátrus |
śátrū |
śátravas |
mádhu |
mádhunī |
mádhūni
|
宾格
|
śátrum |
śátrū |
śátrūn |
mádhu |
mádhunī |
mádhūni
|
工具格
|
śátruṇā |
śátrubhyām |
śátrubhis |
mádhunā |
mádhubhyām |
mádhubhis
|
与格
|
śátrave |
śátrubhyām |
śátrubhyas |
mádhune |
mádhubhyām |
mádhubhyas
|
离格
|
śátros |
śátrubhyām |
śátrubhyas |
mádhunas |
mádhubhyām |
mádhubhyas
|
属格
|
śátros |
śátrvos |
śátrūṇām |
mádhunas |
mádhunos |
mádhūnām
|
方位格
|
śátrāu |
śátrvos |
śátruṣu |
mádhuni |
mádhunos |
mádhuṣu
|
呼格
|
śátro |
śátrū |
śátravas |
mádhu |
mádhunī |
mádhūni
|
參考文獻
Sanskrit grammars
- W. D. Whitney, Sanskrit Grammar: Including both the Classical Language and the Older Dialects
- W. D. Whitney, The Roots, Verb-Forms and Primary Derivatives of the Sanskrit Language: (A Supplement to His Sanskrit Grammar)
- Wackernagel, Debrunner, Altindische Grammatik, Göttingen.
- vol. I. phonology [1] (页面存档备份,存于互联网档案馆) Jacob Wackernagel (1896)
- vol. II.1. introduction to morphology, nominal composition, Wackernagel (1905) [2] (页面存档备份,存于互联网档案馆)
- vol. II.2. nominal suffixes, J. Wackernagel and Albert Debrunner (1954)
- vol. III. nominal inflection, numerals, pronouns, Wackernagel and Debrunner (1930)
- B. Delbrück, Altindische Tempuslehre (1876) [3]
Topics in Sanskrit morphology and syntax
參見
外部連結
Template:Sanskrit language topics