Іозеф Радэцкі

Іаган Іозеф Венцэль (Антон Франц Карл) граф Радецкі фон Радэц
ням.: Johann Joseph Wenzel Anton Franz Karl Graf Radetzky von Radetz чэшск.: Jan Josef Václav Antonín František Karel hrabě Radecký z Radče
Партрэт Іозефа Радэцкага пэндзля Г. Дэкера
Дата нараджэння	2 лістапада 1766(1766-11-02)
Месца нараджэння	Тшэбніцы[d], Седльчаны[d], Каралеўства Багемія[1]
Дата смерці	5 студзеня 1858(1858-01-05) (91 год)
Месца смерці	Мілан, правінцыя Мілан[d], Ламбарда-Венецыянскае каралеўства, Аўстрыйская імперыя[2]
Месца пахавання	Heldenberg Memorial[d]
Бацька	Peter Eusebius Graf Radetzky de Radetz[d]
Маці	Maria Venantia Bechynie von Lazan[d][3]
Жонка	Francesca von Strassoldo Grafenberg[d]
Дзеці	Theodor Radetzky de Radetz[d] і Friederike Gräfin Wenckheim[d]
Альма-матар	Theresianum[d]
Грамадзянства	Аўстрыйская імперыя
Прыналежнасць	Імперыя Габсбургаў, Аўстрыйская імперыя
Гады службы	1784—1858
Званне	фельдмаршал
Камандаваў	арміяй
Бітвы/войны	Напалеонаўскія войны Аўстра-італьянская вайна[d] Austro–Turkish War of 1788-1791[d] Французскія рэвалюцыйныя войны[d] Revolutions of 1848 in the Italian states[d]
Узнагароды і званні
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іага́н Іо́зеф Ве́нцэль (Антон Франц Карл) граф Радэ́цкі фон Ра́дэц (ням.: Johann Josef Wenzel Graf Radetzky von Radetz, чэшск.: Jan Josef Václav Radecký z Radče; 2 лістапада 1766, Тршэбніцы — 5 студзеня 1858, Мілан) — аўстрыйскі военачальнік і дзяржаўны дзеяч, з чэшскай дваранскай сям'і, фельдмаршал (1836); найбольш выбітны палкаводзец Аўстрыі свайго часу.

Маладым афіцэрам удзельнічаў у турэцкай вайне 1790 года, вылучыўся ў бітвах пры Марэнга і Гогенліндэне. Прызначаны ў 1813 членам ваеннага савета, дзейна працаваў над рэарганізацыяй аўстрыйскай арміі, асабліва клапоцячыся пра камандзіроўкі за мяжу маладых афіцэраў для завяршэння ваеннай адукацыі. У бітве пры Лейпцызе ён аказаў вялікую паслугу ў якасці начальніка штаба князя Шварцэнберга.

У мірныя гады Радэцкі камандаваў кавалерыйскай дывізіяй, потым быў камендантам Ольмюца. З 1831 камандаваў аўстрыйскай арміяй у Італіі і тут набыў шырокую вядомасць, з аднаго боку, як узорны арганізатар арміі і стратэг, з іншай — як жорсткі і халодны рэакцыянер.

У 1848 годзе ён спрабаваў сілай здушыць рэвалюцыю, але пасля 5-дзённага боя на вуліцах Мілана павінен быў (уначы 23 сакавіка) з 15-ці тысячнай арміяй адступіць у Верону; там ён умацаваўся і, скарыстаўшыся бяздзейнасцю ворага, напачатку мая перайшоў у наступ. Разбіўшы сардынцаў пры Санта-Лучыа 6 мая, ён адважным і майстэрскім флангавым рухам перайшоў Мінча ў Мантуі і атрымаў новую перамогу пры Куртатоне, але не дасягнуў сваёй мэты — вызваленні абложанай сардынцамі Песк'еры (здалася 31 мая).

Пасля двухмесяцовага перамір'я ён разбіў сардынцаў пры Кустоце і 6 жніўня заняў Мілан (завошта пасля атрымаў ордэн Святога Георгія I класа), а 9-га прадпісаў з непрыяцелем перамір'е. Па аднаўленні ваенных дзеянняў 10 сакавіка 1849 ён нанес сардынцам новую паразу пры Навары 23 сакавіка, якая і вырашыла вайну. Пасля падзення Венецыі Радэцкі на пасадзе генерал-губернатара Ламбарда-Венецыянскага каралеўства пасяліў пры дапамозе цвёрдых мер спакой у Італіі. Ён не дажыў да таго, каб убачыць непасрэдны вынік сваёй палітыкі — страту для Аўстрыі перш Ламбардыі, потым Венецыі. У 1858 годзе яму быў узведзены помнік у Празе, у 1892 — у Вене. У 1849 ганараваны звання рускага генерал-фельдмаршала.

• «Марш Радэцкага» (соч. 228) напісаў Іаган Штраус-бацька ў гонар Іозефа Радэцкага ў 1848 годзе. Пазней гэта музыка стала палкавым маршам 5-га гусарскага паліца Радэцкага. Гэты полк існуе і сёння (як танкавы), з тым жа палкавым маршам.

	Іозеф Радэцкі на Вікісховішчы

• Strack, «Graf R.» (Вена, 1849).
• Schneidawind, «Feldmarschall Graf R.» (Аўгсбург, 1851).
• Schönhals, «Der Feldmarschall Gr. R.» (Штутгарт, 1858).
• «Denkschriften militärischen Inhalts aus dem Nachlass R’s» (Штутгарт, 1859).
• Troubetzkoi, «Campagnes du comte R. dans le nord de l’Italie en 1848 et 49» (Лпц., 1860).
• H. Kunz. «Die Feldzüge des Feldmarschalls R. in Oberitalien 1848 u. 49» (Берл., 1890).