Аль-Андалус

Гісторыя Іспаніі

Дагістарычная Іберыя

Рымская Іспанія

Сярэднявечная Іспанія

Вестготы

Каралеўства Галісія

Візантыйская Іспанія

аль-Андалус

Рэканкіста

Іспанская імперыя

Каталіцкія каралі

Габсбургская Іспанія

Іспанія эпохі Асветніцтва

Іспанія новага і найноўшага часу

Рэакцыя і рэвалюцыя ў Іспаніі

Першая Іспанская Рэспубліка

Іспанская рэстаўрацыя

Другая Іспанская Рэспубліка

Грамадзянская вайна ў Іспаніі

Франкісцкая Іспанія

Сучасная Іспанія

Гл. таксама

Мастацтва Іспаніі

Партал «Іспанія» Гэта панэль: глядзець размовы правіць

Аль-А́ндалус (араб. الأندلس‎) — назва, пад якой была вядомая Мусульманская Іспанія — тэрыторыя Пірэнейскага паўвострава ў часы мусульманскага валадарства ў Сярэднявеччы (711—1492). Часам ужывалася як агульнае абазначэнне ўсіх дзяржаў рэгіёна, незалежна ад іх рэлігійна-палітычнай прыналежнасці. Этымалагічна не зусім надзейна звязваецца з імем народа вандалаў, якія некалі пражывалі на гэтай тэрыторыі; ад яго паходзіць іспанская назва Андалусія, якая замацавалася за землямі Паўднёвай Іспаніі, якія складалі ядро найбуйнейшых мусульманскіх дзяржаў паўвострава. Апошняй мусульманскай дзяржавай на тэрыторыі Іспаніі быў Гранадскі эмірат, заваяваны хрысціянамі ў 1492 годзе. У XV стагоддзі Рэканкіста была завершана і хрысціяне пачалі ўварванне на мусульманскія тэрыторыі Паўночнай Афрыкі, а таксама пошукі новых земляў для заваявання за Акіянам.

Пасля ўварвання арабаў і бербераў і падзення каралеўства вестготаў (711), Аль-Андалус складаў частку Амеядскога халіфата, а затым утварыў самастойны Кордаўскі эмірат, які пасля стаў халіфатам, з цэнтрам у Кордаве. У 1031 годзе халіфат распаўся на мноства дробных дзяржаў (тайфа). З уздымам хрысціянскіх каралеўстваў на поўначы паўвострава назва Аль-Андалус усё часцей ужывалася да кантралюемай мусульманамі тэрыторыі, якая няспынна змяншалася. Пры гэтым мусульмане складалі не больш за траціну насельніцтва мусульманскай Іспаніі, у якой пражывала значная колькасць хрысціян і яўрэяў. Узяцце Гранады войскамі Каталіцкіх каралёў (1492) ліквідавала апошнюю ісламскую дзяржаву на паўвостраве. Значнае мусульманскае насельніцтва падверглася (галоўным чынам, гвалтоўнаму) хрышчэнню (марыскі). Напачатку XVII стагоддзя нашчадкі хрышчоных арабаў і маўраў падвергліся пагалоўнаму выгнанню з краіны разам з рэшткамі нехрышчоных.

• Маўры — уласна паўночнаафрыканскія мусульмане: арабы (30 — 40 % насельніцтвы), якія складалі прывілеяваную эліту халіфата, і берберы (5 — 10 % насельніцтвы), наёмныя воіны і чыноўнікі мусульманскага дзяржаўнага апарата, якія размаўлялі на берберскай мове, выкарыстоўваючы арабскую ў афіцыйных выпадках.
• Мувалады — хрысціяне раманскага паходжання, якія прынялі іслам і практычна цалкам зліліся з мусульманамі (5 %).
• Мудэхары — рамеснікі і земляробы мусульмане, якія засталіся ў захопленых хрысціянамі землях.
• Рэнегаты — былыя хрысціяне, якія нядаўна прынялі іслам і ваявалі на баку мусульман.
• Марыскі — сяляне і рамеснікі з мусульман, добраахвотна ці гвалтоўна звернутыя ў хрысціянства ў кантралюемых хрысціянамі землях.
• Сефарды — раманамоўныя яўрэі Пірэнейскага паўвострава.
• Мараны — гвалтоўна звернутыя ў хрысціянства сефарды.
• Масарабы — групы раманамоўных хрысціян еўрапейскага паходжання, якія пражывалі на кантралюемых мусульманамі землях.
• Хрысціяне — групы раманамоўных каталікоў еўрапейскага паходжання, якія дамінавалі на поўначы краіны.
• Спрадвечныя хрысціяне — прывілеяваныя, пачынаючы з апошняга этапу Рэканкісты, групы раманамоўных патомных каталікоў.

• Мусульманская Іспанія (VIII—XV стст) на сайце «Руниверс»
• Ананімныя аўтары.. Іспанскія сярэднявечныя хронікі: Хроніка Кардэньі I. Хроніка Кардэньі II. Аналы Таледа I. Аналы Таледа II. Аналы Таледа III. (нявызн.). www.bloknot.info (А. Скрамніцкі) (24 жніўня 2011). Архівавана з першакрыніцы 2 лютага 2012. Праверана 28 верасня 2011.
• Darío Fernández-Morera: «The Myth of the Andalusian Paradise», The Intercollegiate Review, 2006