Антаніна Абрэмбская-Яблонская

Антанíна Абрэмбская-Яблонская (часам Абрэмбска-Яблоньска, польск.: Antonina Obrębska-Jabłońska; 12 студзеня 1901, вёска Пчэльня, Падолле, Украіна — 19 лістапада 1994, Варшава, Польшча^[4]) — польская мовазнаўца, паланіст, славіст, прафесар, заснавальніца польскай беларусістыкі.

Нарадзілася ва Украіне. Бацька Антон, маці Марыя з Галайскіх. Брат Юзаф Абрэмбскі (1905—1967) стаў вядомым польскім этнасацыёлагам і даследчыкам Палесся^[5]. Мела сястру Марыю.

Школьную адукацыю пачала атрымліваць у Кіеве ў 1908 годзе. У дзяцінстве нейкі час правяла пад Слонімам.

Вучылася ў Варшаўскім універсітэце з 1919 года. Потым перавялася ў Ягелонскі ўніверсітэт, які скончыла ў 1925 годзе, атрымаўшы ступень доктара філасофіі за сваю дысертацыю па тэме «Гісторыя мужчынскага роду ў польскай мове»^[6]. Настаўнікам у навуцы быў Казімір Ніч.

У 1925—1934 гадах працавала ў Ягелонскім універсітэце. З 1933 да пенсіі ў 1971 працавала ў Варшаўскім універсітэце.

У 1933 годзе Антаніна Абрэмбская пабралася шлюбам з Вітальдам Яблонскім, пазней выдатным сінолагам і прафесарам Варшаўскага ўніверсітэта^[7].

У 1954 годзе стала надзвычайным, а ў 1962 годзе звычайным прафесарам Варшаўскага ўніверсітэта.

У 1950 годзе арганізавала ва ўніверсітэце курс вывучэння рускай мовы, у 1953—57 гг. кіравала секцыяй украінскай i беларускай філалогіі ў Польска-савецкім інстытуце, a пасля яго рэарганізацыі — да 1968 — аддзелам беларускай мовы ў Інстытуце славяназнаўства Польскай акадэміі навук.

У 1956 годзе заснавала кафедру беларускай філалогіі (з 2005 года кафедра беларусістыкі) ў Варшаўскім універсітэце, якую ўзначальвала да пенсіі ў 1971 годзе.

Перапісвалася з Янкам Саламевічам, Мікалаем Бірылам, Міхаілам Суднікам, Юзэфай Мацкевіч і з іншымі беларускімі вучонымі, з жонкай Браніслава Тарашкевіча Нінай.

Памерла ў 1994 годзе ў Варшаве. Пахаваная на вайсковых могілках Павонзкі.

Антаніна Абрэмбская-Яблонская пераклала «Слова пра паход Ігараў» на польскую мову (1954). З супрацоўнікамі падрыхтавала да друку беларускі пераклад Міцкевічава «Пана Тадэвуша», зроблены Тарашкевічам ў 1920-30-я гады, ёй належыць грунтоўны ўступны артыкул з моўным каментарыем і высокай ацэнкай перакладу (1984).

Яе цікавілі пытанні беларуска-польска-літоўскага пагранічча, гісторыі мовы і анамастыкі.

Па яе ініцыятыве распачата вывучэнне ўсходнеславянскіх гаворак Беласточчыны, што дало магчымасць прыступіць да выдання дыялектнага атласа гэтага рэгіёна (Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny).

Пад яе кіраўніцтвам былі апрацаваны i выдадзены з каментарыямі i слоўнікам тры тамы рукапісных фальклорных матэрыялаў М. Федароўскага «Люд беларускі» (т. 5—7, 1958—69).

Працавала ў рэдакцыях навуковых часопісаў «Język Polski», «Slavia Orientalis», «Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej», «Acta Baltico-Slavica». Была арганізатарам i да 1977 г. старшынёй мовазнаўчай камісіі Беластоцкага навуковага таварыства. У выдавецкай серыі таварыства выйшаў зборнік «Дыялектныя тэксты з Беласточчыны з моўным каментарыем» (1972; пад рэдакцыяй i з прадмовай Абрэмбскай-Яблонскай), дзе побач з польскімі, украінскімі, літоўскімі i рускімі стараверскімі гаворкамі асноўнае месца займаюць беларускія.

Антаніна Абрэмбская-Яблонская прымала ўдзел у стварэнні «Слоўніка паўночна-заходніх гаворак Беларусі і яе пагранічча».

Надзвычай важным укладам ва ўмацаванне беларуска-польскіх моўных сувязей стала публікацыя першага «Падручнага польска-беларускага слоўніка» пад рэдакцыяй прафесара Антаніны Абрэмбскай-Яблонскай і акадэміка Мікалая Бірылы (1962)^[8].

• «Stryj, wuj, swak» w dialektach i historji języka polskiego, Monografie polskich cech gwarowych, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1929.
• Polskie «dopiero» i formacje pokrewne, Polska Akademia Umiejętności. Prace Komisji Językowej, Kraków 1934.
• Język mieszany chińsko-rosyjski w Mandžurii (The Sino-Russian mixed language in Manchuria). Przegląd Orientalistyczny 21, 1957, s. 157—168.
• Podręczny słownik polsko-białoruski, red. A. Obrębska-Jabłońska, M. Biryła, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.
• Atlas gwar polskich Białostocczyzny, red. Stanisław Glinka, Antonina Obrębska-Jabłońska i Janusz Siatkowski, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980.
• Śladami żywego języka. Wybór pism, red. E. Smułkowa, wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1993.

На беларускай мове:

• Да гісторыі нармалізацыі беларускай літаратурнай мовы // Беларускае і славянскае мовазнаўства / АН БССР. — Мінск, 1972.
• Даследаванне беларускай мовы ў Польшчы // Беларуская лінгвістыка.—

Вып. 2. — 1972.

• Аб адной польска-беларускай паралелі (польскае latoś ‘сёлета’, беларускае летась ‘у мінулым годзе’) // Беларуская лінгвістыка. —Вып. 9. — 1976.

• Абрэмбская-Яблонская Антаніна // Беларуская мова: энцыклапедыя / пад рэдакцыяй А. Я. Міхневіча. — Мінск : Беларуская Энцыклапедыя, 1994. ISBN 5-85700-126-9
• Эльжбета Смулкова. [Прафесар Антаніна Абрэмбска-Яблоньска ў святле карэспандэнцыі з Беларусі] // Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі. Да 220-годдзя з дня нараджэння Адама Міцкевіча: зборнік артыкулаў. — Мінск: БДУ, 2018.