Антоні Генрык Радзівіл

Антоні Генрык Радзівіл
Антоні Генрык Радзівіл
	польск.: Antoni Henryk Radziwiłł
	; Трубы
Нараджэнне	13 чэрвеня 1775[…]; Вільня, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае;
Смерць	7 красавіка 1833[…] (57 гадоў); Берлін, правінцыя Брандэнбург, Каралеўства Прусія;
Месца пахавання	кафедральны сабор Святых Пятра і Паўла;
Род	Радзівілы
Бацька	Міхал Геранім Радзівіл
Маці	Алена з Пшаздзецкіх[d]
Жонка	Луіза Пруская[d]
Дзеці	Вільгельм Радзівіл, Багуслаў Фрыдэрык Радзівіл[d], Эліза Радзівіл[d], Фердынанд Радзівіл[d] і Ванда з Радзівілаў[d]
Член у	Кракаўскае навуковае таварыства[d];
Адукацыя	Гётынгенскі ўніверсітэт;
Званне	генерал
Узнагароды	Мальтыйскі ордэн
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Антоні Генрык Радзівіл (польск.: Antoni Henryk Radziwiłł; 13 чэрвеня 1775(1775-06-13)^[1]^[2]^[…], Вільня^[3] — 7 красавіка 1833(1833-04-07)^[1]^[2]^[…], Берлін^[3]) — палітычны дзеяч, кампазітар, мецэнат.

Біяграфічныя звесткі

З роду Радзівілаў. Сын Міхала Гераніма.

Вучыўся ў Гётынгенскім універсітэце (да 1794). У 1796 годзе ажаніўся з Фрыдэрыкай Луізай, прынцэсай Брандэнбургскай, пляменніцай прускага караля, і асеў у Прусіі. Пасля задушэння паўстання 1794 года падтрымліваў планы адраджэння польскай дзяржавы на чале з Гогенцолернам, дзе сам разлічваў быць віцэ-каралём, а Т. Касцюшка — галоўнакамандуючым. Выступаў за кааліцыю Прусіі, Расіі і Аўстрыі супраць Напалеона, якая прадугледжвала стварэнне асобнай арміі з ураджэнцаў былой Рэчы Паспалітай, аднак гэтыя планы не ажыццёўлены. Пасля гібелі Д. Г. Радзівіла стаў у 1814 годзе ардынатам нясвіжскім і алыцкім. У 1815—1833 гадах — намеснік прускага караля ў Вялікім княстве Пазнаньскім, генерал-паручнік.

Меў 4 дачок і сыноў Вільгельма, Фердынанда, Багуслава, Уладзіслава.

Музычная творчасць

Трымаў у Берліне і Познані артыстычныя салоны. Быў выдатным віяланчэлістам і гітарыстам, іграў на іншых музычных інструментах, пісаў музыку, спяваў у аматарскіх спектаклях («Вялікі тыдзень у замку, альбо Сцэны трубадураў з 1148 года»; паст. ў час Венскага кангрэса 1815). Падтрымліваў кантакты з вядомымі кампазітарамі. Свае творы прысвяцілі яму Л. ван Бетховен, Ф. Мендэльсон-Бартольдзі, Ф. Шапэн, М. Шыманоўская. Пісаў рамансы (у т.л. «Вільгельма Майстэра» І. В. Гётэ), вакльныя дуэты і трыо, фартэпіянныя творы (вальсы, паланезы), хары.

Як кампазітар набыў вядомасць музыкай да «Фауста» (лібрэта І. В. Гётэ). У 1844 годзе С. Манюшка выдаў у Вільні асобныя сцэны гэтай оперы ў сваёй клавірнай рэдакцыі. На Беларусі фрагменты оперы ўпершыню паказаны ў 1995 годзе ў Нясвіжы «Беларускай капэлай», прэм’ера ў Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры оперы Рэспублікі Беларусь адбылася ў 1999 годзе.

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г Anton Heinrich de Radziwill // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24255573"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г Lundy D. R. Prince Antoni Henryk Radziwill // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/radziwill-antoni/ Праверана 30 жніўня 2022.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q270"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7209884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q9379197"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q121885404"></a>
↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
↑ ^а ^б ^в Lundy D. R. The Peerage
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

Літаратура

Скорабагатаў В. Беларускі «Фауст» // Спадчына. 1995. № 1;
Скорабагатаў В. Лёс падарыў Гётэ музыку Радзівіла // Мастацтва. 1995. № 4;
Собалева Н. Агмень родавы, агмень культурны: (Жыцьцё, дзейнасць і атачэньне Антонія Генрыка Радзівіла) // Мастацтва. 1995. № 8;
Собалева Н. «Геніяльная парывістая кампазіцыя…» // Мастацтва. 1995. № 9;
Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы, Мн.: Беларусь, 2007.
Almanach de Gotha, Perthes, Gotha
- 77. Jg. (1840)
- 124. Jg. (1887)
Ingvar Holm: Industrialismens scen. Ur revolutionernas och varumässormas teaterhistoria, Gebers, Stockholm 1979, ISBN 91-2006030-0
Bogdan Graf von Hutten-Czapski: Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, Mittler, Berlin 1936 (2 Bde.)
Szymon Konarski: Armorial de la noblesse polonaise titrée, Selbstverlag, Paris 1957
Tadeusz Nowakowski: Die Radziwills. Die Geschichte einer großen europäischen Familie, dtv, München 1975, ISBN 3-423-01102-5
Thekla von Schober: Unter fünf Königen und drei Kaisern. Unpolitische Erinnerungen einer alten Frau, Flemming, Glogau 1891