Караль Станіслаў Радзівіл (1669—1719)

Караль Станіслаў Радзівіл
польск.: Karol Stanisław Radziwiłł
Герб «Трубы»
канюшы вялікі літоўскі 1 кастрычніка 1686 — 29 сакавіка 1690
Папярэднік	Францішак Стэфан Сапега
Пераемнік	Міхал Францішак Сапега
канцлер вялікі літоўскі 1698 — 2 жніўня 1719
Папярэднік	Дамінік Мікалай Радзівіл
Пераемнік	Міхал Сервацы Вішнявецкі
16-ы падканцлер літоўскі 29 сакавіка 1690 — 1698
Папярэднік	Дамінік Мікалай Радзівіл
Пераемнік	Станіслаў Антоні Шчука
стольнік вялікі літоўскі 1685 — 1 кастрычніка 1686
Папярэднік	Ян Генрык Бокум[d]
Пераемнік	Казімір Уладзіслаў Сапега
Нараджэнне	27 лістапада 1669(1669-11-27)[1] Кракаў, Рэч Паспалітая
Смерць	2 жніўня 1719(1719-08-02)[1][2] (49 гадоў) Бяла Падляска, Берасцейскі павет, Берасцейскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Месца пахавання	Нясвіж
Род	Радзівілы
Бацька	Міхал Казімір Радзівіл[3]
Маці	Катажына з Сабескіх
Жонка	Ганна Кацярына з Сангушкаў[3]
Дзеці	Тэкля Ружа з Радзівілаў[3][4][…], Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька[3], Караліна Тэрэза з Радзівілаў[d][3], Геранім Фларыян Радзівіл[3], Кацярына Барбара з Радзівілаў[d][3], Мікалай Крыштаф Радзівіл[d][3], Канстанцыя Францішка з Радзівілаў[d][3], Людвік Дамінік Радзівіл[d][3], Станіслаў Ежы Радзівіл[d][3], Ганна Аляксандра з Радзівілаў[d][3], Альбрэхт Станіслаў Радзівіл[d][3] і Крысціна Алена з Радзівілаў[d][3]
Дзейнасць	дзяржаўная служба[5]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Караль Станіслаў Радзівіл (27 лістапада 1669, Кракаў — 2 жніўня 1719, Белая) — дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай. Падканцлер (1690—1698) і канцлер вялікі літоўскі (1698—1719).

Валодаў таксама мястэчкамі Глыбокім і Смаргонню ў Ашмянскім павеце, Карэлічамі, Ішкальдзю і Грэскам у Новагародскім павеце, Бялынічамі ў Аршанскім павеце. Быў старостам берасцейскім, камянецкім, крычаўскім і іншых^[6]. Князь Свяшчэннай Рымскай імперыі на Нясвіжы і Алыцы, ардынат на Нясвіжы і Алыцы (1669). Кавалер ордэна Белага арла (1705).

З нясвіжскай лініі роду Радзівілаў герба «Трубы», сын Міхала Казіміра, падканцлера вялікага літоўскага, і Кацярыны з Сабескіх.

Навучаўся ў Люблінскім езуіцкім калегіуме, падарожнічаў Аўстрыяй, Італіяй, Францыяй, Нідэрландамі. Выконваў дыпламатычныя даручэнні ў Англіі і Партугаліі. У 1689 годзе па смерці свайго старэйшага брата ваяводы троцкага Юрыя Юзафа Радзівіла (1668—1689) атрымаў у спадчыну Нясвіжскую і Алыцкую ардынацыі.

У 1685 годе атрымаў урад стольніка, у 1686 годзе — канюшага вялікага літоўскага. Абіраўся паслом на соймы 1687, 1688 і 1690 гадоў. У 1690 годзе стаў падканцлерам вялікім літоўскім. Быў маршалкам Галоўнага Трыбунала ў 1694 і 1700 гадах. У 1698 годзе атрымаў урад канцлера.

Ваяваў супраць татараў і туркаў. З 1695 года змагаўся з Сапегамі за права валодаць Нойбургскімі маёнткамі.

У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) быў прыхільнікам Аўгуста Моцнага (у 1706—1709 гадах часова заняў бок Станіслава Ляшчынскага). Імкнуўся займаць цэнтрысцкую пазіцыю ў барацьбе магнацкіх груповак за ўладу і карыстаўся сімпатыяй з боку шляхты, ад якой атрымаў мянушку Юстус («справядлівы»).

Падтрымліваў Уніяцкую царкву, заснаваў базыльянскі манастыр у Міры. Яго партрэт аўтарства Лявона Тарасевіча змясцілі ў Супраслеўскім «Літургіконе». Збудаваў касцёлы ў Налібаках і іншыя. Надаў прывілем цэхам Міру. Вёў дзённікі, якія ахопліваюць 1684—1687 і 1689—1719 гады.

Ажаніўся 6 сакавіка 1691 года ў Вільні з Ганнай Кацярынай Сангушкай. У шлюбе нарадзіліся дзеці:

• Мікалай Крыштаф (1695—1715), падстолі вялікі літоўскі
• Міхал Казімір «Рыбанька» (1702—1762), ваявода віленскі і гетман вялікі літоўскі
• Альбрэхт Станіслаў
• Людвік Дамінік
• Станіслаў Юрый
• Геранім Фларыян (1715—1760), харунжы вялікі літоўскі
• Кацярына Барбара (1693—1730), жонка з 1720 года гетмана вялікага кароннага Яна Клеменса Браніцкага (1689—1771)
• Канстанцыя Францішка (1697—1756), жонка з 1717 года канцлера вялікага літоўскага Яна Фрыдэрыка Сапегі (1680—1751)
• Тэкля Ружа (1703—1747), 1-ы муж з 1725 года канюшы вялікі літоўскі Якуб Генрык Флемінг (1667—1728), 2-гі муж з 1730 года ваявода віленскі і гетман вялікі літоўскі Міхал Сервацы Вішнявецкі (1680—1744), 3-ці муж з 1745 года падканцлер вялікі літоўскі Міхал Антоній Сапега (1711—1760)
• Караліна Тэрэза (1707—1765), 1-ы муж з 1727 года Казімір Лявон Сапега (1697—1738), 2-гі муж з 1740 года ваявода наваградскі Юзаф Аляксандр Ябланоўскі (1711—1777)
• Ганна Аляксандра
• Крысціна Алена

Спачыў у Нясвіжы 10 ліпеня 1720 года^[7].

• Іканаграфія Караля Станіслава Радзівіла
• 
  Гравюра Лявона Тарасевіча, кан. XVII ст.
• 
  З калекцыі князя М. Радзівіла, XVIII ст.
• 
  З жонкай і дзецьмі, абраз XVIII ст.

• 
  З Нясвіжскай галерэі, каля 1733
• 
  З Паланечкаўскай галерэі, XVIII ст.
• 
  М. Старкман, 1857

У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт XVIII стагоддзя пэндзля невядомага мастака, які цяпер захоўваецца ў Валынскім краязнаўчым музеі.

Бюст Караля Станіслава Радзівіла аздабляе ўязную браму ў замак у Белай. Яго паставілі па смерці Караля Станіслава на заказ яго жонкі.

• Пазднякоў В. Радзівіл Кароль Станіслаў // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 489. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Шышыгіна-Патоцкая К. Я. Нясвіж і Радзівілы. — Мн.: Беларусь, 2007. — 240 с.: іл. ISBN 978-985-01-0740-4.
• Jerzy Jan Lerski: Historical dictionary of Poland, 966—1945. Westport 1996, S. 463.