Вегетарыянства

Вегетарыянства
Вегетарыянства
Кухня	вегетарыянская кухня[d]
In opposition to	list of countries by meat consumption[d]
Stack Exchange site URL	vegetarianism.stackexchange.com
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вегетарыянства (англ.: vegetarian, лац.: vegetarius — «раслінны») — сістэма харчавання, якая выключае мясныя прадукты альбо рыбу.^[1] Вегетарыянская дыета уключае ў сябе хлебныя злакі, гародніну, садавіну, арэхі. Аднак некаторыя вегетарыянцы ужываюць малочныя прадукты, яйкі; або і тое, і іншае.^[2]

Апісанне

Вегетарыянства прадугледжвае здаровы лад жыцця; адмову ад курэння, алкаголю; зніжае захваральнасць на атэрасклероз і злаякасныя пухліны; дапамагае захаваць і ўмацаваць здароўе, нармалізаваць масу цела, дасягнуць актыўнага даўгалецця.

Матывацыя вегетарыянства — розная, і уключае ў сябе этычныя аспекты (нежаданне забіваць жывёл і агіду да сучасных метадаў вырошчвання жывёл на мяса), самаадрачэнне або рэлігійная забарона, экалагічныя аспекты (уключаючы асцярогі за марнатраўства і экалагічныя наступствы вырошчвання кароў на фермах), а таксама клопат пра здароўе.^[2]

Асноўны недахоп вегетарыянства — магчымасць развіцця ў арганізме дэфіцыту бялкоў, ненасычаных тлустых кіслот, некаторых вітамінаў — з адпаведнымі парушэннямі абмену рэчываў. Пераход на вегетарыянства не рэкамендуецца ў гады росту арганізма, пры цяжарнасці, кармленні грудзьмі, у глыбокай старасці.

Гісторыя

Родапачынальнікам вегетарыянства лічаць старажытна-грэчаскага філосафа і матэматыка — Піфагора (VI стагоддзе да нашай эры). Прыхільнікамі гэтай сістэмы харчавання былі Эпікур, Платон, Сакрат, Авідзій, Плутарх, Вальтэр, Жан-Жак Русо, Джордж Байран, Ілля Рэпін, Р. Кент, Бернард Шоу, Леў Талстой і іншыя. Многія індуісцкія секты і большасць будыстаў — прыхільны да вегетарыянства. У многіх краінах свету (з-за беднасці) далёка не ўсе ядуць мяса. Адным з вынікаў Асветы XVIII-га стагоддзя стаў клопат чалавека пра жывёл.^[2]

Як вучэнне — вегетарыянства узнікла ў першай палове XIX-га стагоддзя ў Заходняй Еўропе. У XIX-ым стагоддзі — Вялікабрытанія стала асноўным цэнтрам вегетарыянства, і хутка вегетарыянскі рух узнік у Германіі, ЗША і іншых краінах.^[2]

Уплыў на здароўе

Меркаванні

Буйнейшая амерыканская арганізацыя прафесійных дыетолагаў (Academy of Nutrition and Dietetics; даўней — American Dietetic Association) выдала ў 1994 годзе (і, пасля, перыядычна актуалізоўвала; апошні раз — у 2009 годзе) «Пазіцыю на тэму вегетарыянскіх дыет» — аснаваную на праглядзе вынікаў даследаванняў, апублікаваных у некалькіх сотнях навуковых артыкулаў, — адкуль можна даведацца, што:

«Правільна спланаваныя вегетарыянскія дыеты (у тым ліку — строга вегетарыянскія, то бок веганскія) — здаровыя; задавальняюць харчовыя патрэбы і могуць быць карыснымі для прадухілення і лячэння некаторых хвароб. Добра спланаваныя вегетарыянскія дыеты — адпавядаюць патрэбам чалавека (на ўсіх этапах жыцця; уключна з перыядамі: цяжарнасці і лактацыі, маленства, дзяцінства, падлеткавага росту) і для спартсменаў»^[3]^[4].

«У 90-97 % выпадкаў — пераход на вегетарыянскую дыету прадухіляе развіццё сардэчна-сасудзістых захворванняў»^[5]^[6].

Доктар Яўген Збігнеў Сівік (гінеколаг і акушэр; стваральнік першай у Польшчы «Клінікі і школы натуральных родаў») — кажа:

«Медыцына сёння удзельнічае ў адным з найбольшых ашуканстваў апошняга стагоддзя: абслугоўвае канцэрны, якія не клапоцяцца пра здароўе дзяцей, але дбаюць пра грошы… Лекары — набралі вады ў рот (бо так бяспечней)… Малако (насуперак распаўсюджанаму меркаванню) не ўзмацняе косці, але іх аслабляе: з-за малочнага бялка, кальцый вымываецца з арганізму. Кароўе малако — найлепшы рэцэпт на інвалідны вазок!» ^[7]

Доктар біялагічных навук, кандыдат геаграфічных навук, прафесар Маскоўскага Дзяржаўнага Універсітэта — Мікалай Драздоў (вегетарыянец):

«Я зразумеў, што ўжываць мяса — не варта, з-за трох прычын: 1. (Фізічная) Яно дрэнна пераварваецца; 2. (Маральная) Жывёл нельга крыўдзіць; 3. (Духоўная) Раслінная дыета робіць чалавека болей спакойным, добразычлівым, мірным».^[8]^[9]

На яго думку, многія алімпійскія спартсмены дасягнулі сваіх рэкордаў дзякуючы пераходу на вегетарыянства^[10].

У будызме

Паводле Дхаммапады — Гаўтама Буда сцвердзіў:

Тыя з вучняў Гаутамы, што ўдзень і ўначы бесперастанку раскашуюцца непрычыненнем крыўды ніводнай істоце — заўсёды абуджаюцца шчасліва. (300)
Хто вызваліўся ад гвалту адносна да кожнай жывой істоты (і слабай, і моцнай), хто ані забівае, ані прычыняецца да забойства іншымі — таго называю святым чалавекам. (405)
У даўнія часы было толькі тры хваробы: жаданне, голад і сурокі; але (з прычыны забойстваў жывёл) іх колькасць павялічыліся да дзевяноста васьмі. (Словы Буды з Сута Ніпата)