Воўпаўская сінагога

Воўпаўская сінагога
	Сінагога
Воўпаўская сінагога
	польск.: Synagoga w Wołpie
	; Воўпаўская сінагога ў 1920
	53°21′52″ пн. ш. 24°21′57″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Воўпа
Архітэктурны стыль	архітэктура барока[d]
Дата заснавання	XVII стагоддзе
Дата пабудовы	пач. XVIII ст.
Дата скасавання	1940-я
Матэрыял	драўніна
Стан	знішчана
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Во́ўпаўская сінаго́га — колішняя сінагога ў мястэчку Воўпа (Беларусь), адна з найпрыгажэйшых у Рэчы Паспалітай^[2] і Усходняй Еўропе^[3], шэдэўр драўлянага дойлідства^[4].

Гісторыя

Сінагога пабудаваная ў першай палове XVIII стагоддзя, пасля некалькі разоў нязначна дабудоўвалася^[5]. У 1929 годзе будынак быў занесены ў спіс польскіх культурных славутасцей^[5]. У Другую сусветную вайну спалены нацыстамі^[5].

Архітэктура

Галоўная зала мела памер 13 × 12,80 м з купалападобнай столяй, апісанай гісторыкамі мастацтва Марыяй і Казімірам Пяхоткамі «найбольш уражвальнай з усіх вядомых драўляных столяў у Еўропе»^[6]. Гэта тлумачыцца таксама і тым, што хрысціянам не забаранялася будаваць з цэглы і камення, дык падобныя еўрапейскія пабудовы з дрэва сустракаюцца рэдка.

Вышыня сцен асноўнай залы складала 7,2 м. Скляпенні ўзвышаліся на 14 метраў і былі падзелены арнаментаванымі балюстрадамі на тры ярусы. Кожны ярус складаўся з некалькіх закручаных секцый, аблямаваных драўлянымі панэлямі, якія складалі купалападобныя скляпенні. Купал падтрымліваўся чатырма драўлянымі калонамі, якія атачалі біму, і тросамі ўверсе^[5].

Каўчэг Запавету ўяўляў сабой майстэрскі зробленую размаляваную шматярусную пушку з разьбой, калонамі, барэльефамі-менорамі, вазамі, россыпамі кветак, вежамі, скрыжалямі дзесяці запаведзяў і арлом^[5].

На пачатку XIX стагоддзя купалападобныя скляпенні былі пафарбаваны ў цёмна-сапфіравы колер, пакрыты «бліскучымі» залатымі зоркамі. Сцены былі пафарбаваны ў простым трамплей (фр.) (бел.-стылі дзеля падабенства з класічнымі мураванымі будынкамі^[5].

У 2024 годзе была выпушчана віртуальная рэканструкцыя Воўпаўскай сінагогі, распрацаваная Цэнтрам беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны. Яна прадстаўляе два варыянты інтэр’еру сінагогі: да і пасля рамонту 1920-х гадоў, прапануе 360-градусны агляд сучаснага стану месца, дзе яна калісьці знаходзілася, а таксама раскрывае гісторыю сінагогі і значэнне яе мастацкіх і архітэктурных дэталяў.^[7]

Галерэя

Сінагога
Сінагога
Сінагога
Сінагога
Сінагога, інтэр'ер
Сінагога, інтэр'ер
Віртуальная рэканструкцыя Воўпаўскай сінагогі. Центр белорусско-еврейского культурного наследия

Крыніцы

↑ ^а ^б https://upz.edu.pl/data/file_attachment/2136-studia-2020-2.pdf — С. 14.
↑ Семянчук Г. Воўпа // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 141. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
↑ Carol Herselle Krinsky. Synagogues of Europe: Architecture, History, Meaning. — Dover Publications Inc., 1996. — С. 225.
↑ Thomas C. Hubka. Resplendent Synagogue: Architecture and Worship in an Eighteenth Century Polish Community. — Brandeis University Press, 2003. — С. 63.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Maria and Kazimierz Piechotka. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 362—370.
↑ Maria and Kazimierz Piechotka. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 64.
↑ Belarus Shtetl_Wolpa (нявызн.). bjch.center. Праверана 6 студзеня 2025.