Журавіны звычайныя
Журавіны звычайныя (Vaccinium oxycoccos) — вечназялёная расліна роду ягаднік (Vaccinium) сямейства верасовыя (Ericaceae). Рэлікт ледавіковага перыяду[1]. Батанічнае апісанне
Вечназялёны слабаразгалінаваны кусцік, які сцелецца і дасягае 15-30 см вышынёй. Парасткі тонкія, цёмна-бурыя з узыходзячымі кветаноснымі галінкамі. Маладыя галінкі апушаныя. Лісце 5-16 мм даўжынёй, 2-6 мм у шырыню, чаргаванае, яйкападобнае або даўгаватае, завостранае, скурыстае, з кароткімі чарашкамі, пласцінка зверху бліскучая, цёмна-зялёная з загорнутымі ўніз суцэльнымі бакамі, знізу светла-зялёная, амаль белая ад васковага налёту[2]. Кветкі па адной-чатыры, паніклыя, размешчаныя на канцах леташніх парасткаў[2]. Кветаножкі доўгія, апушаныя з двума завостранымі прыкветкамі. Чашачка з чатырма круглявымі, расніцавымі па краі чашалісцікамі, спачатку зялёная, пазней чырвоная. Вяночак 5-7 мм даўжынёй, 1,5-2 мм шырынёй, калясопадобны, з ружова-чырвонымі загнутымі звонку даўгавата-ланцэтнымі долямі. Тычачак восем, а кароткімі пашыранымі густаваласістымі ніткамі, песцік адзін, завязь ніжняя. Плод — цёмна-чырвоная сакавітая ядомая ягада[2] 8-18 мм у дыяметры. Ягады вар'іруюць па форме ад шарападобных да грушападобных, шматнасенныя, зімуюць. Насенне 1-2 мм даўжынёй, яйкападобна-выцягнутае, на верхавіне серпападобнае з буйнасеткавай лупінай. Распаўсюджанне і экалогіяРастуць журавіны ў забалочаных хваёвых і мяшаных лясах, на алігатрофных і мезатрофных балотах[2]. Святлалюбная расліна. Аддае перавагу вільготным і халодным мясцінах. Цвіце ў маі-чэрвені, плады спеюць у верасні. Шырока распаўсюджаны ў паўночных і сярэдніх раёнах еўрапейскай часткі Расіі, ва ўсіх абласцях Беларусі, у Сібіры і на Далёкім Усходзе[2]. Ва Украіне распаўсюджаны ў заходнім правабярэжным Палессі, паўночна-ўсходняй частцы левабярэжнага лесастэпу, зрэдку ў Карпатах і Прыкарпацці. Нарыхтоўка магчымая ў Валынскай, Ровенскай, Жытомірскай, Чарнігаўскай абласцях і ў Карпатах. Часам расліны гэтага віду ўтвараюць шырокія зараснікі на сфагнавых і тарфяных балотах[3][4]. СістэматыкаСістэматыка верасовых з'яўляецца складанай і шмат разоў пераглядалася. Некаторымі даследчыкамі, у тым ліку і савецкімі, з сямейства верасовыя (Ericaceae) вылучалася сямейства Vacciniaceae, да якой адносілі род ягаднік (Vaccinium)[5]. З гэтага ж роду вылучаўся ў асобны род Журавіны (Oxycoccus), да якога адносілі від журавіны звычайныя[6][7]. Цяпер звычайна гэты таксон разглядаецца альбо як адзін з двух падродаў роду Ягаднік (Vaccinium subgen. Oxycoccus), альбо як адна з больш чым трыццаці секцый гэтага ж роду (Vaccinium sect. Oxycoccus). У рускамоўнай літаратуры таксон Oxycoccus дагэтуль нярэдка разглядаецца як самастойны род[3]. Сінонімы
Блізкі відПа марфалагічных прыкметах да журавін звычайных блізкія Oxycoccus microcarpa. Адрозніваюцца ад папярэдняга віду дробным (2-3 мм даўжынёй) завостраным лісцем і дробнымі ягадамі (4-6 мм у дыяметры) зрэдку расце разам з журавінамі звычайнымі. Мае патрэбу ў ахове. ПрымяненнеХарчовая, вітамінавая, лекавая расліна[2]. У кулінарыіЯгады ўжываюць у ежу як свежымі, так і перапрацаванымі ў выглядзе сокаў, сіропаў, экстракту, лікёраў, налівак, вінаў, варэння, жэле, мармеладу, начынняў, вырабаў тыпу «журавіны ў цукры». Пекцінавыя рэчывы, якія змяшчаюцца ў ягадах, валодаюць выдатнымі ўласцівасцямі ўтвараць жэле і прадастаўляць кандытарскім вырабам з іх высокую якасць[2]. У медыцынеЯгады журавін утрымліваюць цукры (3-4 %), лімонную, хінную, бензойная кіслоты (3,25 %), азоцістыя рэчывы, мінеральныя солі, ёд, дубільныя і фарбавальныя рэчывы; вітамін С (10-32 мг%)[2]. Ягады журавін утрымліваюць урсолавую кіслату, якую ў апошні час здабываюць з адходаў пасля падрыхтоўкі экстракту. У адходах змест гэтай кіслаты дасягае 6 %. Урсолавая кіслата мае гармонападобнае дзеянне і прапануецца для лячэння хваробы Адысона, акрамя таго, яна спрыяе пашырэнню каранарных сасудаў сэрца. Ягады пакрытыя васковым налётам, які прадухіляе іх загніванне, а дзякуючы бензойнай кіслаце яны могуць захоўвацца працяглы перыяд (каля 10 месяцаў) у свежым выглядзе. Адходы вытворчасці экстракту, сокаў, вінаў з журавін выкарыстоўваюцца для атрымання высакаякаснага пекціну[2] і фарбавальнікаў. Дзякуючы ўтрыманню вітаміна С ягады журавін з'яўляюцца выдатным супрацьцынготным сродкам. У народнай медыцыне ягады журавін ужываюць пры гіпертаніі і пры паніжанай кіслотнасці страўнікавага соку[2]. Сок і экстракт з ягад п'юць як супрацьліхаманкавы і вітамінавы сродак. Лісце выкарыстоўваюць пры асфіксіі, ягады і лісце — пры анеміі і парушэнні абмену рэчываў. Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
