Каламан I Асень

Каламан I Асень
Каламан I Асень
	Коломан I Асен
цар Балгарыі
	1241 — 1246
Папярэднік	Іван Асень II
Пераемнік	Міхаіл I Асень
Нараджэнне	1234; Вяліка-Тырнава, Другое Балгарскае царства;
Смерць	жнівень 1246; Вяліка-Тырнава, Другое Балгарскае царства;
Род	Асені
Бацька	Іван Асень II
Маці	Ганна-Марыя Венгерская[d]

Каламан I Асень (балг.: Коломан I Асен, Калиман I Асен) (1234—1246) — балгарскі цар (1241—1246), празваны Царом-немаўлём.

Біяграфія

Каламан (Каліман) застаўся пасля смерці свайго бацькі Івана Асеня II дзіцем сямі гадоў. Яго маці была венгерская прынцэса Ганна-Марыя. Ад імя малалетняга цара дзяржавай кіравала рэгенцтва.

Пра паходжанне імя цара існуе некалькі гіпотэз. Паводле адной з іх, імя Каламан тлумачыцца венгерскім уплывам на балгарскі царскі двор у той перыяд. У ХІ-ХІІІ стагоддзях у Венгрыі і Аўстрыі быў шырока шанаваўся Св. Каламан (па-лацінску: Colomannus). У лісце Папы Інакенція IV балгарскаму цару Каламану І Асеню (ад 21 сакавіка 1245 г.) адрасат называецца: «Colomanno in Bulgaria»^[1].

У 1241 г., напярэдадні Мангольскага ўварвання ў Венгрыю, мадзьярскія дваране-змоўшчыкі забілі палавецкага хана Кацяна Тэртэра і яго сыноў (падазраючы, хутчэй за ўсё, беспадстаўна, што Кацян можа перайсці на бок Батыя)^[2], які пражываў у Пешце. Пасля смерці любімага кіраўніка большая частка полаўцаў (куманаў, кунаў) адраклася ад хрысціянства і перайшла ў падданства да Каламана I^[3].

Увосень 1242 (ці 1243) года Паўночная Балгарыя падверглася спусташэнню татарскімі атрадамі, якія вярталіся з Харватыі і Венгрыі на Волгу. Хан Батый прымусіў Тырнаўскае рэгенцтва выплачваць штогадовую даніну Залатой ардзе.

У 1246 г. малалетні Каламан быў, хутчэй за ўсё, атручаны^[4], па загадзе трэцяй жонкі Івана Асеня II — візантыйкі Ірыны. На прастол узышоў яе сын Міхаіл II Асень, таксама малалетні.

Радаводнае дрэва Каламана Асеня


1 Ганна (Анісся)		2 Ганна-Марыя Венгерская		Іван Асень II (пам. 1241, кіраваў 1218-1241)		3 Ірына Камніна

	1	1		2	2	2	2		3	3	3
	Беласлава (?) ? Стэфан Уладзіслаў			Тамара		Пётр пам. 1237		Ганна-Тэадора ? севастакратар Пётр		Міхаіл I Асень (нар. 1238/1241, пам. 1256 кіраваў 1246-1256)
Марыя (?) ? Тэадор Ангелас Камнін			Алена ? Тэадор II Ласкарыс		Каламан I Асень (нар. 1235, пам. 1246 кіраваў 1241-1246)				Марыя ? Міка

Зноскі

↑ Інакенцій IV патрабаваў ад цара далучэння балгараў да Рымскай царквы — аднак, беспаспяхова.
↑ Гэта забойства апісана ў рамане Васіля Яна, «Батый» — глава «Канец хана Кацяна».
↑ Пазней, у 1280—1322 гг., Тэртэраўцы валадарылі ў Балгарыі.
↑ Асень // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Літаратура

Липовский А. Л.,. Каломан I // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Андреев, Й. — «Българските ханове и царе», В. Търново, 2004.
Латински извори за българската история, том ІV, БАН, София, 1988.