Лыса-Гура (Свентакшыскія горы)

Лыса-Гура
	польск. Łysa Góra
Найвышэйшы пункт
Абсалютная вышыня	594 м
Размяшчэнне
	50°51′37″ пн. ш. 21°02′49″ у. д.HGЯO
Краіна	Польшча;
Ваяводства	Свентакшыскае ваяводства
Горная сістэма	Келецка-Сандамірскае ўзвышша
Хрыбет ці масіў	Свентакшыскія горы
	Лыса-Гура
	Лыса-Гура
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Лыса-Гура (Лысая Гара; польск.: Łysa Góra) — гара ў Польшчы ў масіве Свентакшыскіх гор. З вышынёй 594 м гэта другая па вышыні вяршыня хрыбта (пасля Лысіцы з 612 м). На яе схілах і на вяршыні гары пракладзена некалькі пешаходных маршрутаў. Там размешчаны руіны паганскага капішча IX стагоддзя, Бенедыктынскі манастыр Святога Крыжа XI стагоддзя і тэлевежа «Свенты-Кшыж». З гарой таксама звязана ў мясцовая легенда аб шабашах ведзьмаў.

Размяшчэнне

Лыса-Гура складзена ў асноўным з кварцыту і кембрыйскіх сланцаў. Ляжыць ва ўсходняй частцы масіва Лысагуры і з’яўляецца другім па велічыні пікам Свентакшыскіх гор (пасля Лысіцы). Гара ўваходзіць у склад Свентакшыскага нацыянальнага парку (руск.) (бел., гэта важная кропка шматлікіх экскурсійных маршрутаў рэгіёна.

Славутасці

У часы дагістарычнай Польшчы (руск.) (бел. Лыса-Гура, хутчэй за ўсё, была свяшчэннай гарой і месцазнаходжаннем паганскага храма трох багоў, згаданага ў летапісах Яна Длугаша. Захаваліся рэшткі кварцытавай U-падобнай сцяны вакол верхняй частцы горы. Будынак датуецца VIII—X стагоддзямі, мае даўжыню каля 1,5 км і вышыню 2 м. Храм быў закінуты пасля хрышчэння Польшчы. Легенда аб ведзьміных шабашах, верагодна, звязаная са старым культам.

На месцы паганскага храма быў заснаваны Бенедыктынскі кляштар Святога Крыжа (па легендзе, заснаваў манастыр у 1006 годзе кароль Польшчы Баляслаў Храбры, але большасць крыніц адносяць яго да XI-га стагоддзя). Манастыр быў названы ў гонар фрагмента Крыжа Гасподняга, які нібыта захоўваўся там і быў аб’ектам паломніцтва. Манастыр разбураўся і аднаўляўся некалькі разоў на працягу ўсёй сваёй гісторыі, найбольш значныя разбурэнні адбываліся ў 19 і 20 стагоддзях. Пасля падзелу Польшчы ў часы Расійскай імперыі будынак у 1819 годзе было пераўтвораны ў турму. Манастыр быў часткова адноўлены на працягу міжваеннага перыяду пасля здабыцця Польшчай незалежнасці. Падчас нацысцкай акупацыі выкарыстоўваўся як турма і месца пакарання смерцю савецкіх ваеннапалонных (тут загінула каля 6000 чалавек). Пасля вайны польскі камуністычны ўрад перадаў будынак Свентакшыскаму нацыянальнаму парку, які часткова адрэстаўраваў пабудовы. На бягучы момант у частцы былых будынкаў манастыра знаходзіцца музей, а частка была занятая іншай рэлігійнай арганізацыяй (місіянераў-аблатаў Беззаганнай Панны Марыі (руск.) (бел.). Манастыр Святога Крыжа даў назву Свентакшыстскім гарам і Свентакшыстскаму ваяводству. У манастыры знаходзяцца некалькі муміфікаваных целаў; адно з іх, згодна з чуткамі, належыць князю Іераміі Вішнявецкаму.

Яшчэ адным характэрным будынкам пагорка з’яўляецца тэлевежа «Свенты-Кшыж» — самая высокая свабодна стаячая тэлевежа ў Польшчы. Гэтая 157-метровая бетонная вежа была пабудавана ў 1966 годзе.

Савецкія ваеннапалонныя, расстраляныя нацыстамі пахаваныя ў брацкай магіле побач з вяршыняй. У ніжняй частцы ўзгорка ёсць помнік палякам, што загінулі ў Катыні.