Марк Тэрэнцый Варон

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікі. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Марк Тэрэнцый Варон
лац.: Marcus Terentius Varrō
Нараджэнне	116 да н.э.[1] Рыеці, правінцыя Рыеці, Лацыа, Каралеўства Італія
Смерць	27 да н.э.[1] Рым, Ватыкан
Род	Terentii Varrones[d]
Бацька	невядома
Маці	невядома
Жонка	Fundania[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Марк Тэрэнцый Варон (лат. Marcus Terentius Varrō; 116 г. да н. э., Рыеці, Рымская рэспубліка — 27 г. да н. э., Рым, Рымская імперыя) — рымскі вучоны-энцыклапедыст і пісьменнік I стагоддзя да н. э., па месцы нараджэння названы Варон Рэацiнскi. Аўтарытэт Варона як вучонага і арыгінальнага пісьменніка ўжо пры жыцці быў бясспрэчны. Аўтар шматлікіх прац, у тым ліку і мовазнаўчых, многія з якіх не дайшлі да нашагу часу.

Нарадзіўся ў 116 годзе да н.э. у сабінскай Рэаце. На дзяржаўнай службе прайшоў усе пасады да прэтуры, якую даследчыкі адносяць, як мяркуецца, да вайны Пампея з міжземнаморскімі піратамі (67 год да н.э.). Падчас грамадзянскай вайны ў 49 годзе ваяваў на баку Пампея ў Іспаніі. Па заканчэнні вайны Цэзар дараваў яму і прызначыў начальнікам публічнай бібліятэкі. Пасяліўшыся ў Рыме, Варон канчаткова прысвяціў сябе гістарычным пошукам і літаратурнай дзейнасці, якiя даўно ўжо цікавілі яго. Аднак, з асабістых матываў, Марк Антоній учынiў яму Праскрыпцыю / праскрыпцыі, прычым Варон страціў частку сваёй бібліятэкі і сваю зямлю. З 43 года стаў займацца толькі навуковай працай і літаратурнай дзейнасцю. Працаваў да глыбокай старасці. Некаторыя творы напісаў у васьмідзесяцігадовым узросце.

У сваёй асноўнай лінгвістычнай працы — трактаце «Пра лацінскую мову» (з 25 кнігаў якой захавалася толькі 6) ён разглядаў розныя пытанні трох навук — этымалогіі, марфалогіі і сінтаксісу.

Варон вылучаў зыходныя формы назоўнiка (назоўны склон адзіночнага ліку) і дзеяслова (першая асоба адзіночнага ліку ў абвесным ладзе незалежнага стану), адрозніваў словы скланяльныя (зменныя) і нескланяльныя (нязменныя).

На падставе марфалагічнага крытэру, зменнасці або нязменнасці слоў па склонах і часах, ім размяжоўваліся чатыры часціны мовы: назоўнiкi, дзеясловы, дзеепрыметнікі і прыслоўі. Таксама Варону належаць тонкія назіранні пра суадносіны граматычнага роду і біялагічнага полу, ліку прадметнага і граматычнага. Адсутнасць форм множнага ліку ў назоўнікаў, якія маюць значэнне зборнасці або рэчыўнасці, ён тлумачыў асаблівасцю іх семантыкі. Не адмаўляючы наяўнасці анамаліяў у словазмяненні, ён, аднак, меркаваў, што іх не так і шмат.

Варон даказаў наяўнасць у лацінскай мове шостага склону (аблятыву) і паказаў ролю яго паказчыка (канчатка) у вызначэнні тыпу скланення назоўнікаў і прыметнікаў.

«Пра лацінскую мову»:

• M. Terenti Varronis De Linguae Latinae Quae Supersunt, ed. G. Goetz; F. Schoell, 1910.
• Издание в серии «Loeb classical library» (под № 333, 334): Varro. On the Latin language. Vol. I (1938). Books V—VII; Vol. II (1938). Books VIII—X.
• Варрон. О латинском языке. VIII, 1-7, 9-23; IX, 1-5, 37-41, 55-58, 66-67, 91, 93, 94, 96, 99, 108, 109; Х, 3, 7, 9-10, 14-17, 21, 22, 25-31, 33, 51, 53, 54, 56, 58, 60-62, 74, 79, 82, 83. Пер. Я. М. Боровского. — В кн.: Античные теории языка и стиля. М.-Л., Соцэкгиз, 1936, с. 80-83, 94-104, 120.
  • переиздание: СПб.: Алетейя. 1996. С. 85-88, 99-110, 118, 127.
• Варрон. О латинском языке [отрывок]. / Пер. В. В. Каракулакова // Вопросы теории языкознания. Калинин, 1975. С. 72-87.
• В серии «Collection Budé» начато издание: Varron. La Langue latine. T. II: Livre VI. Texte établi, traduit et commenté par P. Flobert. XLI, 228 p.

• Гісторыя мовазнаўства: вучэбны дапаможнік для філалагічных спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі / В. І. Рагаўцоў. — Магілёў : МДУ, 2005. — 495, [1] с.60—61
• Альбрехт М. фон. История римской литературы. / Пер. с нем. — Т. 1. — М.: 2003. — С. 646—670.
• Сидорович О. В. Анналисты и антиквары: римская историография конца III—I в. до н. э. — М.: РГГУ. 2005. — Гл. 3. «Марк Теренций Варрон и антикварная традиция». — С. 165—273.