Міхаіл Абрамавіч Швейцэр

Міхаіл Абрамавіч Швейцэр
Род дзейнасці	кінарэжысёр, сцэнарыст
Дата нараджэння	16 лютага 1920(1920-02-16) ці 16 сакавіка 1920(1920-03-16)[1]
Месца нараджэння	Перм, РСФСР[d]
Дата смерці	2 чэрвеня 2000(2000-06-02)[2][3] (80 гадоў)
Месца смерці	Масква, Расія[2]
Месца пахавання	Вастракоўскія могілкі[d]
Грамадзянства	СССР  Расія
Месца працы	Вышэйшыя курсы сцэнарыстаў і рэжысёраў
Альма-матар	Усерасійскі дзяржаўны ўніверсітэт кінематаграфіі імя С. А. Герасімава
Член у	Саюз кінематаграфістаў СССР
Узнагароды і прэміі	Prize of the President of the Russian Federation[d] Ніка (2000) Golden ram[d]

Міхаіл (пры нараджэнні Майсей) Абрамавіч Швейцэр (16 лютага 1920, Перм — 2 чэрвеня 2000, Масква) — савецкі, расійскі кінарэжысёр, сцэнарыст. Народны артыст СССР (1990). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1977), Дзяржаўнай прэміі РСФСР імя братоў Васільевых (1989) і Прэміі Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі (1999).

У 1943 годзе скончыў рэжысёрскі факультэт УДІКа (майстэрня С. М. Эйзенштэйна).

Першыя творы ў якасці пастаноўшчыка стварыў сумесна з аднакурснікамі з УДІКа — «Шлях славы» (1949, з Б. А. Бунеевым і А. М. Рыбаковым) і «Корцік» (1954, паводле А. М. Рыбакова, з В. Я . Венгеравым). Цікавасць кінарэжысёра да чалавечых лёсаў не толькі ў пераломныя моманты гісторыі, але і ў сітуацыі няпростага маральнага выбару ў абсалютна штодзённым жыцці выявіўся ў яго самастойных фільмах пра савецкую вёску — «Чужая радня» (1956, паводле аповесці «Не да двара» У. Ф. Цендракова) і «Тугі вузел» (1957, паводле У. Ф. Цендракова). Апошняя з стужак падвергнулася рэзкай партыйнай крытыцы і наступнай пераробцы з мэтай спрашчэння і згладжвання канфліктаў і характараў. Пазней яна была выпушчана ў пракат пад аптымістычным назвай «Саша ўступае ў жыццё». Толькі ў 1988 годзе рэжысёр змог часткова аднавіць першапачатковы варыянт «Тугога вузла».

Наступны фільм кінарэжысёр паставіў на гісторыка-рэвалюцыйную тэму. Гэта быў «Мічман Панін» (1960) з В. В. Ціханавым у галоўнай ролі. Карціна мела поспех, што забяспечыла яму месца ў абойме савецкіх кінарэжысёраў першага шэрагу. Выдатнай майстэрства дазваляла рэжысёру нават у пафасных, ідэалагічна правільных творах («Час, наперад!» паводле В. П. Катаева, сумесна з С. А. Мількінай, 1966; «Уцёкі містара Мак-Кінлі», паводле Л. М. Лявонава, 1975) знаходзіць, акрамя атракцыёнаў і завостранасці стылявых рашэнняў, па-свойму стэрэаскапічнае бачанне эпохі.

У поўнай меры яго талент раскрыўся ў серыі экранізацый літаратурнай класікі. У сваіх версіях твораў Л. М. Талстога («Уваскрасенне», 1960—1962; «Крейцерова саната», з С. А. Мількінай, 1987), І. А. Ільфа і Я. П. Пятрова («Залатое цяля», 1968), А. П. Чэхава («Карусель», 1970 г.; «Смешныя людзі», 1978), А. С. Пушкіна («Маленькія трагедыі», 1979) і М. В. Гогаля («Мёртвыя душы», 1984) рэжысёр беражліва, уважліва ставячыся ледзь не да кожнага слова класікаў, захоўвае і асабістую інтанацыю, змяняе свой рэгістр часам у межах адной сцэны: ад камічнай, фарсавыя, эксцэнтрычнай ноты да сумнай, драматычнай, нават трагічнай.

У апошняе дзесяцігоддзе свайго жыцця, цяжкае для ўсёй расійскай кінематаграфіі, рэжысёр адчуваў цяжкасці з рэалізацыяй сваіх праектаў, выпусціў толькі два фільмы — сацыяльны фарс «Як жывяце, карасі?» (1992, сумесна з С. А. Мількінай) і своеасаблівы бенефіс «Паслухай, Феліні!» (1993, сумесна з С. А. Мількінай) з Л. М. Гурчанка ў адзінай ролі.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).