Народны камісарыят дзяржаўнай бяспекі БССР

Народны камісарыят дзяржаўнай бяспекі Беларускай ССР
скарочана — НКДБ БССР
Агульная інфармацыя
Краіна	БССР
Юрысдыкцыя	БССР
Дата стварэння	3 лютага 1941 14 красавіка 1943
Дата скасавання	17 ліпеня 1941 22 сакавіка 1946
Заменена на	Міністэрства дзяржаўнай бяспекі БССР
Вышэйшае ведамства	Савет Народных Камісараў БССР

Наро́дны камісарыя́т дзяржа́ўнай бяспе́кі БССР (НКДБ БССР) (руск.: Народный комиссариат государственной безопасности БССР) — рэспубліканскі орган забеспячэння дзяржаўнай бяспекі, існаваўшы ў 1941 і 1943—1946 гадах. З 1946 года пераўтвораны ў Міністэрства дзяржаўнай бяспекі БССР.

У ходзе рэформы органаў дзяржаўнай бяспекі 3 лютага 1941 года са складу НКУС БССР быў выдзелены НКДБ БССР. Але ўжо 17 ліпеня 1941 года наркамат быў скасаваны і зноў далучаны да НКУС БССР.

Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета ад 14 красавіка 1943 года з структуры НКУС СССР быў выдзелены самастойны орган забеспячэння дзяржаўнай бяспекі — Народны камісарыят дзяржаўнай бяспекі. Народныя камісарыяты у саюзных і аўтаномных рэспубліках уваходзілі ў сістэму НКДБ СССР. У краях і абласцях ўтвараліся ўпраўленні НКДБ.

На тэрыторыі нашай рэспублікі сістэма органаў дзяржаўнай бяспекі была адноўлена ў другой палове 1943 года. Фармальна ж працэс утварэння рэспубліканскага Наркамата дзяржбяспекі быў замацаваны Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 3 снежня 1943 года (НКДБ БССР часова, да вызвалення Мінска ў ліпені 1944 года размяшчаўся ў г. Гомелі). У акупаваных абласцях арганізоўваліся абласныя аператыўна-чэкісцкія групы НКДБ БССР.

У складзе Наркамата былі створаныя наступныя ўпраўленні:

• 1 упраўленне — разведка;
• 2 упраўленне — контрразведка;
• 3 упраўленне — транспартнае;
• 4 упраўленне — арганізацыя тэрору і дыверсій на занятых немцамі тэрыторыях;
• 5 упраўленне — шыфраванне-дэшыфраванне і спецсувязь;
• 6 упраўленне — ахова кіраўнікоў партыі і ўрада;
• 7 упраўленне — адміністрацыйна-гаспадарчае фінансавае ўпраўленне.

Таксама ў склад Наркамата ўваходзілі:

• чатыры самастойных аддзела:
  • «А» — улікова-архіўны;
  • «Б» — аператыўна-тэхнічны;
  • «В» — ваенная цэнзура і перлюстрацыя карэспандэнцыі;
• аддзел кадраў;
• следчая часць па асабліва важных справах;
• сакратарыят.

• Лаўрэнцій Цанава — 3 лютага 1941 — 17 ліпеня 1941, 7 мая 1943 — 15 сакавіка 1946

• Краско, Г. Г. Проблемы трансформации системы советских органов государственной безопасности : 1943-1960 гг.(руск.) // Веснік Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта. — Установа адукацыі «Віцебскі дзяржаўны універсітэт імя П.М. Машэрава», 2008. — С. 28-33.(недаступная спасылка)