Парламенцкія выбары ў Фінляндыі (1907)
Парламенцкія выбары прайшлі ў аўтаномным Вялікім Княстве Фінляндскім 15 і 16 сакавіка 1907 года[1]. Гэта былі першыя парламенцкія выбары, на якіх члены новага парламента Фінляндыі былі абраны шляхам усеагульнага галасавання, і першыя ў свеце, на якіх былі абраныя жанчыны. ГісторыяВыбары адбыліся пасля парламенцкай рэформы 1906 года, якая замяніла саслоўны сойм Фінляндыі, які сфармаваўся ў перыяд шведскага кіравання, на сучасны аднапалатны парламент з 200 дэпутатаў. Рэформа была ўзгоднена пасля ўсеагульнай забастоўкі ў Фінляндыі ў 1905 годзе, у часе якой паўсталі патрабаванні парламенцкай рэформы, асабліва сярод сацыялістаў. Гэта супала з аналагічным развіццём сітуацыі ў Расійскай імперыі, дзе таксама адбылася ўсеагульная забастоўка, а пасля расійска-японскай вайны з’явілася новая ўстанова — Дума. Усе палітычныя фракцыі Фінляндыі дасягнулі згоды наконт рэформы, і першыя выбары былі прызначаныя на 1907 год. Рэформа 1906 года скончыла першы перыяд спроб русіфікацыі Вялікага Княства Фінляндскага, які пачаўся ў 1899 годзе і меў такія драматычныя эпізоды, як забойства Мікалая Бобрыкава, генерал-губернатара Фінляндыі, у 1904 годзе. Да выбараў 1907 года заканадаўчая ўлада ў Вялікім Княстве належала саслоўнаму сойму, старадаўняй інстытуцыі чатырох саслоўяў (знаць, духавенства, мяшчанства і сялянства), якія паходзілі з перыяду шведскага кіравання і прадстаўлялі толькі малую частку грамадзян. Да пачатку XX стагоддзя такая ўстанова даволі моцна састарэла. Новы аднапалатны парламент павінен быў складацца з 200 дэпутатаў, якія абіраліся ўсеагульным і роўным галасаваннем грамадзян, старэйшых за 24 гады. Жанчынам таксама дазвалялася галасаваць і вылучацца на выбарах; Першымі ў Еўропе гэтыя правы атрымалі фінскія жанчыны. Раней толькі Новая Зеландыя і Паўднёвая Аўстралія ўхвалілі ўсеагульнае выбарчае права для жанчын, а Фінляндыя была другой краінай, якая дала жанчынам права балатавацца ў якасці кандыдатаў. Электаральная сістэма.jpg) Сістэма галасавання была распрацавана такім чынам, каб дазволіць выбаршчыкам выбіраць паміж простым галасаваннем па спісе і выказваннем больш канкрэтных пераваг. Выбаршчык мог прагаласаваць за партыйны спіс кандыдатаў, пазначыўшы яго чырвонай лініяй. У якасці альтэрнатывы выбаршчык мог ранжыраваць да трох прозвішчаў сярод кандыдатаў у адным спісе ў парадку перавагі. Акрамя таго, выбаршчык мог прагаласаваць за не больш чым трох асоб, якія не ўваходзілі ў спісы, упісаўшы іх імёны. Метад Д’Ондта быў выкарыстаны для размеркавання месцаў пасля таго, як галасаванне па спісе, галасаванне па перавагах і галасаванне па-за спісам былі аб’яднаны ў адпаведнасці з даволі складанай працэдурай. КампаніяМоўны канфлікт быў важнай праблемай у фінскай палітыцы канца XIX і пачатку XX стагоддзя. Такім чынам, першыя палітычныя партыі Фінляндыі, Фінская партыя і Шведская партыя, нарадзіліся адпаведна вакол ідэй фенаманаў і свекаманаў. Ліберальная партыя была заснавана, але неўзабаве распушчана. Пазней фінская партыя раскалолася на прыхільнікаў «старых фінаў» і «маладых фінаў», якія заснавалі ўласную партыю. Яшчэ больш важнай падзеяй стала заснаванне Сацыялістычнай партыі ў 1899 годзе. Першапачаткова названая Фінскай працоўнай партыяй, яна прыняла назву Сацыял-дэмакратычная партыя Фінляндыі ў 1903 годзе і шукала падтрымкі гарадскога рабочага класа і сельскага беззямельнага насельніцтва. Усеагульнае выбарчае права было, натуральна, вельмі важным для гэтых груп, бо яны не мелі палітычнай улады ў саслоўным сойме. У 1906 годзе быў заснаваны Аграрны саюз, які прадстаўляў інтарэсы сялян, і ў тым жа годзе Шведская партыя прыняла сваю цяперашнюю назву — Шведская народная партыя. Тэмы перадвыбарчай кампаніі закраналі, напрыклад, сацыяльныя тэмы і стаўленне партый да спроб русіфікацыі. Вынікі.jpg)  Вынікі першых у гісторыі Фінляндыі парламенцкіх выбараў сталі для традыцыйных партый пэўным сюрпрызам; сацыял-дэмакраты аказаліся бясспрэчнымі пераможцамі, атрымаўшы 80 з 200 месцаў, што зрабіла іх самай вялікай фракцыяй у парламенце. З правых або правацэнтрысцкіх партый найбольшую колькасць месцаў атрымала Фінская партыя — 59, за ёй ідуць Маладыя фіны — 26 і Шведская народная партыя — 24. Аграрны саюз атрымаў толькі дзевяць месцаў, але ў наступныя гады яго падтрымка хутка расла. У выніку выбараў прадстаўнікі працоўных і беззямельных сялян (сацыял-дэмакраты) сталі самай вялікай групай у парламенце, у той час як раней яны наогул не мелі палітычнага прадстаўніцтва ў заканадаўчых органах. Жанчыны таксама атрымалі прадстаўніцтва; Абраныя 19 жанчын-дэпутатак. Яны сталі першымі жанчынамі-дэпутаткамі ў свеце. Сярод іх Люцына Хагман, Мійна Сіланпяя, Ані Хуатары, Хілья Пярсінен, Хедвіг Гебхард, Іда Аале-Тэльё, Мімі Канерва, Эвеліна Ала-Кулью, Хільда Кякікоскі, Ліісі Ківіёя, Сандра Лехцінен, Дагмар Неовіус, Марыя Раўніё, Аляксандра Грыпенберг, Ііда Вемельпу, Марыя Лайне, Джэні Упары і Хільма Расянен. Многія чакалі большага. Мала жанчын разумелі, што жанчыны Фінляндыі павінны скарыстацца гэтай магчымасцю, таму патрабаваліся арганізацыя і адукацыя. Новаабраныя дэпутаткі парламента Люцына Хагман і Майкі Фрыберг разам з Вольгай Айнола, Альдыт Хулцін, Мацільдай фон Тройл, Элінор Інгман-Івала, Сафіяй Стрэнг і Вольгай Эстэрберг заснавалі першае аддзяленне Фінскай жаночай асацыяцыі ў Хельсінкі[2].
НаступствыРадасць сацыял-дэмакратаў ад перамогі аказалася нядоўгай. Другі перыяд русіфікацыі ў Вялікім Княстве Фінляндскім пачаўся ў наступным годзе, і расійскі імператар неаднаразова распускаў парламент Фінляндыі ў 1908—1917 гадах. Падчас Першай сусветнай вайны парламент доўга не збіраўся. Такім чынам, сацыял-дэмакраты не змаглі правесці большасць жаданых рэформаў у апошнія гады перыяду аўтаноміі Фінляндыі, нягледзячы на тое, што змаглі захаваць сваю пазіцыю найбуйнейшай партыі на ўсіх выбарах гэтага перыяду. У выніку многія прыхільнікі сацыялістаў страцілі свае першапачаткова вялікія надзеі на парламент, абраны ўсеагульным галасаваннем. Гэта, у сваю чаргу, быў адзін з фактараў, які прывёў да грамадзянскай вайны ў Фінляндыі ў 1918 годзе. Стагоддзе першага парламента Фінляндыі было выбрана ў якасці асноўнага матыву для памятнай манеты высокага кошту, адчаканенай у 2006 годзе, наміналам 2 еўра «100-годдзе парламента Фінляндыі». На аверсе намаляваны сілуэт рук жанчыны і мужчыны, і пад рукамі бюлетэні ўкідваюцца ў скрыню для галасавання. На адваротным баку ў цэнтральнай частцы адлюстраваны два стылізаваныя твары — мужчынскі і жаночы, падзеленыя тонкай выгнутай лініяй. Яны сімвалізуюць гендэрную роўнасць. Зноскі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
