Прымусовая праца венграў у СССР

Мемарыяльная дошка дэпартаваным. Лютэранская частка Хажонгардскіх могілак ў Клуж-Напоке.

Прымусовая праца венграў у СССР — выкарыстанне венгрскіх грамадзян, ваеннапалонных і цывільных для адбудоўлі савецкай гаспадаркі пасля Вялікай Айчыннай вайны. У Венгрыі гэты момант гісторыі вядомы як "маленькі робат", венг.: Málenykij robot — скажоны рускі выраз "маленькая работа" (бо савецкія вайскоўцы казалі венграм, што іх забіраюць выканаць невялікую працу)^[1]^[2].

Розныя катэгорыі зняволенных

Ваеннапалоныя венгерскай арміі;
Этнічныя немцы з вянгерскіх грамадзян і венгерскія грамадзяне з нямецкімі імёнамі, якіх парадалі СССР адпаведна з пастановай 7161^[3];
Венгры Трансільваніі, перададзеныя Румыніяй савецкім вайскоўцам у 1944 г. па падазрэнню ў арганізацыі партызанскаг руху
Удзельнікі арганізацыі "Левенте", чыноўнікі, члены правых палітычных партый, былыя вайскоўцы і асобы, абвінавачаныя савецкімі трыбуналамі ў антысавецкай дзейнасці^[4]
Цывільныя грамадзяне, узятыя ў палон Чырвонай арміяй падчас бітвы пад Будапештам.

Знаходжанне ў СССР

У СССР венграў трымалі ў спецыяльных лагерах НКУС разам з ваеннапалоннымі іншых краін. Звычайна такія лагеры трымалі каля буйных гарадоў, дзе палонных і інтерніраваных асоб выкарыстоўвалі на будаўнічых работах. Венграў можна было знайсці у Азербайджане, Украіне, Беларусі, Прыбалтыцы, некаторых рэгіёнах Расіі. Дакладная колькасць венгерскіх грамадзян выкарыстаных на тэрыторыі СССР на прымусовых работах гісторыкамі не вызначана, як і колькасць тых венграў, якія памерлі пры перавозках і ў лагерах.

Венгерскія ваеннапалонныя на тэрыторыі Беларусі

На тэрыторыі БССР венграў (ваеннапалонных і цывільных) - якіх паводле звестак даследчыка праблемы Шаркова было 5384 чал^[5]. - трымалі пераважна ў лагеры №183 ў Барысаве. Таксама некаторая колькасць венграў знаходзілася у лагерах №56 (Бабруйск) і №281 (Валкавыск)^[6]. У іншых лагерах пераважна знаходзіліся асобныя венгры.

Рэпатрыяцыя

У пачатку 1946 года венгерскі ўрад пачаў перамовы аб вяртанні сваіх грамадзян на Раздіму. У ліпені-лістападзе 1946 г., адбылася першая хваля рэпатрыяцыі У маі 1947 г. рэпатрыяцыі аднавіліся. Апошнія хвалі рэпатрыяцыі адбыліся ў 1953—1955 гг. ў рамках палітыкі дэсталінізацыі. Ёсць звесткі, што вярнулася на Радзіму 330-380 тыс. веграў, а каля 200 тыс. чал. загінула ў палоне^[7].

Зноскі

↑ Gyorgy Dupka, Alekszej Korszun (1997) «A Malenykij Robot Dokumentumokban», (documents about deportations of Hungarians from Carpathian Ruthenia)
↑ Tamás Stark «Malenki Robot» — Hungarian Forced Labourers in the Soviet Union (1944—1955)
↑ Gál Mária, Gajdos Balogh Attila, Imreh Ferenc, «The White Book of Atrocities Against Hungarians in the Autumn of 1944»
↑ Tamás Stark, «Ethnic Cleansing and Collective Punishment: Soviet Policy Towards Prisoners of War and Civilian Internees in the Carpathian Basin» in: «Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe» (2003)
↑ В. Черкасова ЗАЛОЖНИКИ ВОЙНЫ. После окончания боев ими остаются военнопленные// Белгазета 17.09.2001, №36 (302)
↑ Мемарыяльны спіс венгерскіх грамадзян, памерлых у савецкіх лагерах(недаступная спасылка)
↑ Tamás Stark “Malenki Robot” – Hungarian Forced Labourers in the Soviet Union (1944–1955)

Спасылкі

Imre Tatár, «Bánhidától Kijevig: egy volt munkaszolgálatos emlékezése a hazai táborra és a szovjet hadifogságra» (From Banhida to Kiev: memories of a former labor camp inmate of his time in a Hungarian camp and Soviet captivity), Hadtörténelmi közlemények (2002), vol. 115, issue 4, pp 1156–87.
Genocide or genocidal massacre?: The case of Hungarian prisoners in Soviet custody(недаступная спасылка) Human Rights Review
Венгерские военнопленные в СССР: Документы 1941—1953 годов. Moscow, 2005