Савецкія грамадзянскія спецыялісты за мяжой

Савецкія грамадзянскія спецыялісты за мяжой — інжынеры, тэхнікі, рабочыя высокай кваліфікацыі і іншыя спецыялісты з СССР, якія накіроўваліся для работы ў іншыя краіны.

Першапачаткова адзінага органа па кантролі выездаў грамадзян за мяжу не было. Пытаннем займаліся замежныя аддзелы пры выканкамах, органы АДПУ. З 1920-х гэтыя функцыі перайшлі да камісій, падпарадкаваных ЦК партыі. У чэрвені 1947 года створана Бюро па выездах за мяжу і ўездах у СССР. Яно ўвайшло ў Камітэт інфармацыі пры Савеце Міністраў^[1].

У замежныя камандзіроўкі пераважна накіроўваліся^[2]:

• супрацоўнікі МЗС;
• тыя, хто будаваў у розных краінах заводы і прадпрыемствы па лініі Дзяржаўнага камітэта па знешнеэканамічных сувязях;
• рыбакі, якія па паўгода здабывалі рыбу ў морах і акіянах усяго свету;
• грамадзянскія лётчыкі;
• супрацоўнікі Міністэрства знешняга гандлю.

Для паездкі патрабавалася: анкета; аўтабіяграфія; характарыстыка з рэкамендацыяй (ад кіраўніка ўстановы, сакратара партыйнай арганізацыі і старшыні прафарганізацыі), зацверджаная парткамам (партбюро) і ўзгодненая з вышэйстаячым партыйным органам. Да гэтых дакументаў, якія складалі выязную справу, прыкладваўся ліст, у якім паказваліся мэта, падстава і тэрміны камандзіроўкі, давалася кароткая характарыстыка супрацоўніка са згадваннем партыйнага органа, які ўзгадніў дадзеную паездку. Завяршалі камплект дакументаў дзве даведкі: аб’ектыўка і пра стан здароўя^[3].

Для накіравання за мяжу адбіралі людзей са стажам і тых, хто валодаў мовамі, а таксама супрацоўнікаў, што раней выязджалі ў камандзіроўкі без негатыўных наступстваў. Перад паездкай усіх выклікалі на партыйную камісію. Трэба было адказаць на некалькі пытанняў: хто кіруе той ці іншай краінай, які там палітычны лад, што можаце сказаць пра яе палітычную сістэму, вашы галоўныя задачы і іншае. Калі гаворка ішла пра паездку ў капкраіну супрацоўнікаў знешнегандлёвага ведамства, кандыдаты выклікаліся на гутарку ў ЦК КПСС^[4].

У камандзіроўку спецыялістам выдавалі для азнаямлення спецыяльную інструкцыю па паводзінах за мяжой^[5].

У СССР работа за мяжой лічылася вельмі прэстыжнай. Дзякуючы выездам можна было палепшыць свой матэрыяльны дабрабыт за кошт большай зарплаты ў камандзіроўках і набыцця дэфіцытных тавараў. Палкоўнік КДБ Яўген Семяніхін успамінаў^[2]:

У тыя часы мы, моладзь, не вельмі яшчэ і ўяўлялі сабе асноўную прычыну, па якой многія нашы кампатрыёты прарываліся на замежную работу, — гэта для савецкага чалавека быў адзіны шанец, не крадучы і не беручы хабараў, паправіць свае матэрыяльныя справы. Арыгінальны тэкст (руск.)   В те времена мы, молодёжь, не очень ещё и представляли себе основную причину, по которой многие наши компатриоты прорывались на загранработу, — это для советского человека был единственный шанс, не воруя и не беря взяток, поправить свои материальные дела.

• Савецкія ваенныя спецыялісты за мяжой
• Замежныя рабочыя ў СССР (1922—1939)

• Чистиков, А.Н. "Разрешен выезд...": деятельность Комиссии по выездам за границу в 1949-1962 гг // Петербургский исторический журнал. — 2017. — № 4. — С. 100—119.
• Загранкомандировки как привилегия в СССР // Из истории русской национальной школы бухгалтерского учета и финансов России. — ИПБ России, 2022. — 1 февраль — В. 107. — С. 1—5.