Стары Свержань

Аграгарадок Стары Свержань Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Стаўбцоўскі Сельсавет Старасвержанскі Каардынаты 53°27′41″ пн. ш. 26°40′32″ у. д.HGЯO Першая згадка 1482 Колькасць двароў 232 Насельніцтва 548 чалавек (2013) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1717 Аўтамабільны код 5 Стары Свержань на карце Беларусі ±

Стары Свержань на Вікісховішчы

Стары́ Све́ржань^[1] (трансліт.: Stary Svieržań, руск.: Старый Свержень) — аграгарадок у Беларусі, у Стаўбцоўскім раёне Мінскай вобласці. З 24 снежня 2011 года з’яўляецца цэнтрам Старасвержанскага сельсавета.

Знаходзіцца за 6 км у напрамку на паўднёвы захад ад горада Стоўбцы, за 81 км ад Мінска, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Стоўбцы^[2]. Каля аграгарадка пралягае аўтамабільная дарога Р2 і працякае рака Залужка.

Двор Свержань (старабел.: Свержно) у Новагародскім павеце быў цэнтрам павета ў другой палове XV стагоддзя. Побач да канца XVI стагоддзя існаваў замак.

Назву двор атрымаў ад ракі Свержанкі, што побач. Каля двара існавала вёска Свержань, якая пазней стала сучасным Старым Свержанем. Мястэчка Свержань (з XVIII стагоддзя — Новы Свержань) сфармавалася пазней, у сярэдзіне XVI стагоддзя, за 3 км на ўсход ад вёскі, на левым беразе Нёмана.

Першы ўспамін Свержаня адносіцца да 1428 года, калі вялікі князь Вітаўт падараваў яго, разам з іншымі дварамі павету жонцы Юліяніі^[3]. Пры вялікім князю Казіміры двор належаў князю Андрэю Мажайскаму, потым пэўны час належаў вялікаму князю Аляксандру, а ў 1495 годзе — маршалку літоўскаму Яну Літавору Храптовічу. У 1568 годзе ўладальніца Ганна Осцікава Любецкая прадала частку двара і замка Астафію Валовічу.

Да 4 студзеня 1964 года вёска ўваходзіла ў склад Ператоцкага сельсавета^[4], да 30 кастрычніка 2009 года — у склад Навасвержанскага сельсавета^[5], пасля — у складзе Залужскага сельсавета. З 20 жніўня 2010 года цэнтр Залужскага сельсавета^[6], з 24 снежня 2011 года — Старасвержанскага сельсавета^[7].

• 2001 год — 610 жыхароў, 261 двор^[2].
• 2009 год — 550 жыхароў.
• 2013 год — 548 жыхароў.

СВК «Агранёманскі» — валаўтвараючае прадпрыемства ў раёне па вытворчасці зерня і цукровага бурака.

Старасвержанская царква Нараджэння Найсвяцейшай Багародзіцы пабудавана на месцы страчанага ў 1989 годзе храма другой паловы XVIII стагоддзя^[8]. Каля царквы размешчаны валун, на якім выдзеўбаны надпіс «Старая Свержень, 1482» — дата першай згадкі мястэчка ў летапісах^[9][10].

• Ксенафонт Вайцяхоўскі (1899—1986) — грамадскі дзеяч беларускай дыяспары ў ЗША.
• Вольга Міхайлаўна Шэлег (1931—1965) — беларускі мовазнавец. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1971).

• Стары́ Све́ржань // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 164. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Шаблюк В. Замак у Свержні // З глыбі вякоў. Наш край. Вып. 2. — Мн., 2002. ISBN 985-08-0515-3. — С. 27—31.
• Республика Беларусь. Минская область: Общегеографический атлас (руск.) / Ред. Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2008. — С. 20. — 48 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-054-2.
• Ліст карты N-35-90. Выданне 1986 года. Стан мясцовасці на 1983 год. (руск.)

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Стары Свержань
• Гісторыя старасвержанскай школы Архівавана 23 кастрычніка 2016. (руск.)
• Стары Свержань на сайце Глобус Беларусі (руск.)