Сядзібна-паркавы ансамбль Грабніцкіх (Арэхаўна)
Сядзібна-паркавы ансамбль Грабніцкіх, Арэхаўнянская сядзіба — помнік сядзібна-паркавага мастацтва на паўночнай ускраіне аграгарадка Арэхаўна (называлася таксама Лютава або Запалевічы) ва Ушацкім раёне Віцебскай вобласці Беларусі, над возерам пры старым гасцінцы з Лепеля на Полацк. ГісторыяУпершыню паселішча згадваецца пад 1583 годам у пацвярджэнні каралём Стэфанам Баторыям прывілея караля Жыгімонта Аўгуста ўладальнікам гэтай мясцовасці Рагозам. На пачатку XVII ст. Арэхаўна належала Марыяне Корсак з Рагозаў, ад якой перайшло да Сушынскіх, у 1642 годзе маёнтак набыў Тадэвуш Кмітыніч Сялява. Ад гэтага роду маёнтак трапіў да Рыпінскіх. Полацкі крайчы Ян Рыпінскі ў 1745 годзе прадаў маёнтак Антонію і Ядвізе Грабніцкім. Антоній і Ядвіга ўжывалі прозвішча Дактаровічы, якое ў канцы XVII ст. змянілі на Грабніцкія, але захавалі ранейшае як прыдомак. Гэты роду валодаў маёнткам да кастрычніцкай перавароту 1917 года. У Антонія і Ядвігі было два сыны: Мікалай і Станіслаў[1]. Адзіны сын Мікалая — Отан (Антон), быў кіраўнікоў паўстанцкіх атрадаў у 1863-1864 гадах[1], за што асуджаны да 6 гадоў катаргі і памёр дарогай у Сібір у студзені 1865 года[2]. Імаверна, у сувязі з гэтым, «па рашэнні Віцебскай злучанай палаты крымінальнага і грамадзянскага суда ад 4 мая 1872 года»[3], Арэхаўну набыў стрыечны брат Отана — Адам Станіслававіч[1]. Адам Дактаровіч-Грабніцкі і яго два сыны Юстын (нар. 1875) і Ян Тадэвуш (нар. 1879) былі апошнімі ўладальнікамі Арэхаўны. Пасля 1917 года сядзіба заняпала. У былым сядзібным доме ў час Другой сусветнай вайны з 9 ліпеня 1943 да 15 красавіка 1944 года размяшчаўся шпіталь 2-й Ушацкай імя П. К. Панамарэнкі партызанскай брыгады. У памяць пра гэта ў 1958 годзе на будынку ўстаноўлена мемарыяльная дошка. Пазней тут размяшчалася школа. АрхітэктураСядзібны комплекс быў пабудаваны ў 1840 годзе на паўночнай ускраіне вёскі Арэхаўна. Сядзібны домСядзібны дом — мураваны П-падобны ў плане аднапавярховы будынак з двухпавярховай цэнтральнай часткай, вылучанай балконам і завершанай трохвугольным франтонам. Сіметрычная кампазіцыя галоўнага фасада парушана бакавым размяшчэннем увахода, аформленага 4-калонным атыкавым порцікам. Дваровы фасад вырашаны сіметрычна: у цэнтры выступае 2-павярховы акруглы эркер і кароткія бакавыя крылы. У аздабленні фасадаў выкарыстаны рустоўка, дэнтыкулы, прафіляваныя карнізы, ліштвы і сандрыкі ў абрамленні акон. Планіроўка анфіладная. У цэнтры вылучаецца вялікая авальная зала з вітай лесвіцай. У сядзібе мелася вялікая бібліятэка, карцінная галерэя, у якой былі сабраны творы Дэлакруа, Вато, Фраганара, каштоўныя зборы фарфору, срэбра, венецыянскай бронзы, старадаўняй зброі. КапліцаПобач з гаспадарскім домам у 1875 годзе архітэктарам Віткоўскім была пабудавана мураваная фамільная капліца-пахавальня. ПаркКомплекс уключаў рэгулярны парк плошчай 20 га з возерам, у якім раслі кедры, лістоўніцы, таполі і інш., сядзібны дом, флігель, шмат гаспадарчых пабудоў (часткова захаваліся). Ад уязной брамы да параднага двара-курданёра ішла цэнтральная алея. Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||
.jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
